Logan (2017)

James Mangold heeft een aardig divers oeuvre, want waar hij ooit begon met serieuzere films als Heavy, Cop Land en Girl, Interrupted, legde hij zich daarna toe op het romantische Kate & Leopold, de interessante thriller Identity, de Johnny Cash-biopic Walk the Line en de vette western 3:10 to Yuma. Daarna ‘redde’ hij voor mij het Wolverine-karakter reeds in The Wolverine (na het zwaar tegenvallende X-Men Origins: Wolverine), dus heel verwonderlijk is het mogelijk niet dat deze film, over een zichtbaar ouder geworden Logan/Wolverine, meer drama dan actiefilm is geworden. Iets wat ik van harte toejuich, want daardoor is het voor mij nog duidelijker geworden dat Logan het meest interessant uitgewerkte karakter in de X-Men-franchise is (en deze franchise ook de beste superhelden-/comic-franchise). En volgens mij heeft die behoorlijk lange speelduur van 137 minuten een perfect passend fatalistisch nut…

Het verhaal
Het is 2029 en we komen er al snel achter dat er al 25 jaar geen nieuwe mutanten meer zijn geboren. Logan (Jackman) is inmiddels chauffeur van een niet al te mooie maar wel brute limousine, en in een korte montage zien we hoe het Amerika van 2029 nog verder ‘verTrumpt’ is. Of er ook een politieke sneer zit achter het feit dat, naast die limousine, er de aankomende twaalf jaar geen nieuwe auto’s lijken te worden uitgebracht (in een paar straatshots zie je namelijk enkel auto’s die we nu ook al kennen), dat weet ik niet, maar dat Logan inmiddels alcoholist en niet meer zo zelf-genezend is als in z’n hoogtijdagen, dat is vrij snel duidelijk. Zo’n beetje alle mutanten zijn verdwenen (dood waarschijnlijk?), en het noemen van een grote en heftige gebeurtenis aan de westkust een jaar geleden doet een link naar toekomstige X-Men-films vermoeden. Die gebeurtenis wordt verder niet dieper uitgewerkt, maar op het moment dat je als kijker over dat moment hoort heb je ook de zeer oude (en licht behaarde) Charles Xavier (Patrick Stewart) al ontmoet. Logan heeft hem, met de hulp van de voormalige mutantenjager en albino Caliban (Stephen Merchant), ondergebracht in een oude watertank net over de Mexicaanse grens (Mexico en Canada worden als veilig betiteld, in tegenstelling tot de VS).

Charles gaat misschien nog wel harder achteruit dan Logan, alhoewel die laatste z’n leven al lang niet meer de moeite waard vindt. Charles echter wel, zeker als blijkt dat er toch nog ergens een jonge mutant rondloopt. Deze Laura (Dafne Keen) lijkt nogal wat rauwe krachten te hebben, iets waarin Charles natuurlijk een jonge Logan ziet. Laura heeft hun hulp nodig om naar een veilige plek te komen, want ze wordt achternagezeten door een paar genetisch ‘onderzoekers’, waaronder de licht charismatische Pierce (Boyd – Steve Murphy in Narcos – Holbrook) en Dr. Rice (Richard E. Grant). Wat volgt is een roadtrip die vanwege de duur al snel tot een soort homeriaanse verlossing lijkt te leiden, waarin ik Logans wanhoop en levensmoeheid aardig mee begon te voelen. Wat overigens een groot compliment is…

Scherp kritisch én interessant
Ja, hoe meer ik de film analyseer tijdens dit typen, hoe scherper ie begint te worden. Zo kijken Charles en Laura op een gegeven moment een hele scène uit de film Shane (western uit 1953 met Jack Palance), iets wat later in de film ook nog mooi terugkomt. Maar was het niet die film die Bill Hicks ooit gebruikte in z’n vlijmscherpe kritiek op Amerika’s geopolitieke beleid (check deze clip op YouTube)? Plottechnisch lijkt Dr. Rice ook hét toonbeeld van iemand die vijanden nodig heeft om z’n wapens te kunnen verkopen, dus die link met Palance’ karakter is zo gelegd natuurlijk. Daarnaast bevat de film dus een scène waarin een paar limousinegasten van Logan nogal opzichtig arrogant “USA! USA! USA!” roepen aan de Amerikaanse-Mexicaanse grens, maar onze helden blijken in de VS dus helemaal niet meer veilig te zijn.

Comic/realiteit-mix
Een ander opvallend punt is hoe in de film een aantal X-Men-strips te zien zijn, wat aan de ene kant een cynische reactie van Logan uitlokt, maar op een ander level juist iets moois zegt en mogelijk wel een ‘diepere’ betekenis heeft, die me nu zelfs even aan Arrival doet denken. Daarnaast worden er dus een paar interessante losse verhaallijntjes aangestipt, waar verder (nog) niet veel mee gedaan wordt. Zo is er die gebeurtenis, waarbij Charles ongedefinieerde hersenaandoening waarschijnlijk tot iets heeft geleid waardoor hij zich initieel mogelijk graag liet opsluiten in die watertank. Maar ook Caliban is door Logan schijnbaar overgehaald om z’n anti-mutanten-werk op te geven en juist vóór Logan en Charles te komen werken. Waarom is dat.?
Daarnaast – SPOILER ALERT – lijken Laura en haar bevriende jonge mutanten weer een volgende franchise mogelijk te maken, al wordt daar eigenlijk geen enkele keer naar gehint. En juist dat ontbreken van die hint maakt het intrigerender – EINDE SPOILER ALERT – omdat ik hier nu zelf iets over verzin in m’n hoofd, wat m’n beleving van Logan dus nogal intensiveert (iets wat risicomijdende films vaak amechtig trachten te voorkomen door wél alles in te vullen voor jou).

Crew & cast
Door Mangold wederom in te huren tonen de producenten dat ze wel door hebben dat de potentie van de X-Men-franchise en vooral Logans karakter groter is dan vrijwel alle andere superheldenfilms, die veelal niet verder gaan dan puur entertainment bieden. Daar is niet echt iets mis mee, maar Logan toont aan dat het dus wel mogelijk is om een superheldenfilm te maken die thematisch óók interessant is. Bij het schrijven van het scenario is Mangold bijgestaan door een tweetal interessante scenaristen. Scott Frank is zelf ook regisseur, die in 2007 debuteerde met het hier helaas vrijwel ongeziene The Lookout (ik vond die toen opvallend goed, zeker voor zo’n ‘onbekende’ film). Als scenarist werkte hij mee aan onder andere Little Man Tate, Malice, Get Shorty, Out of Sight, Minority Report en Sydney Pollacks The Interpreter. Met Mangold werkte hij eerder samen aan het scenario van The Wolverine. Michael Green schreef eerst vooral voor TV (o.a. Smallville en Heroes), waarvoor hij ook veel produceerde. Op speelfilmgebied ‘debuteerde’ hij met het niet al te beste Green Lantern, maar naast z’n bijdrage aan Logan komen er dit jaar nog twee waarschijnlijk geweldige sci-fi-films (deels) van zijn hand in de bioscoop: Ridley Scotts Alien: Covenant en Denis Villeneuve’s Blade Runner 2049!
Karaktertechnisch is Logan/Wolverine de interessantste verschijning in welke superheldenfilm dan ook. Dat is deels de rol, maar voor een groot deel toch ook wel de verdienste van Jackman. Er zit in Logan ook een mooie acteerscène, die sowieso al indrukwekkend zou zijn, maar door Jackman naar een hoger niveau wordt getild. SPOILER ALERT – Door z’n acteertalent (en mogelijk de wat langer dan verwachte duur van de film) voelde ik op een gegeven moment z’n wanhoop wel, waardoor ik hem de rust van de door hem gewenste dood bijna ‘gunde’ – EINDE SPOILER ALERT. Voor Stewart is de Professor X-rol natuurlijk ook gesneden koek, maar ook hij mocht er nu wat extra ‘gravitas’ aan toevoegen. Merchants mutantenkarakter kende ik niet uit eerdere films, maar voor alleen de make-up voor zijn rol zou deze film wel eens opgemerkt kunnen worden bij de Oscars volgend jaar. Holbrook speelt die gluiperige ‘premiejager’ met genoeg suave om Logan stevig tegenspel te bieden, terwijl Grant weinig hoeft te doen om als foute wetenschapper over te komen. Leuke debutante is Dafne Keen, alhoewel ze niet echt ontzettend hard hoefde te acteren voor haar rol, volgens mij…

Final credits
Mogelijk dat het (deels) door de setting in de toekomst komt, maar ik kreeg een behoorlijk sterk nostalgisch gevoel bij deze film. Ergens voelde ik ook de ‘schoonheid van het eindige’ een paar keer, waardoor de film ook een erg bevredigend einde heeft. Of dit de beste film in de X-Men-franchise is durf ik nog niet zo ‘krantenkopgeil’ te zeggen, maar hij komt daar zeker bij in de buurt.
En ook al heb ik het totaal niet over de actie in de film gehad, juist omdat het op dramatisch vlak een behoorlijk sterke film is, er zit wel zeker actie in hoor. Keiharde actie zelfs, met een paar zeer leuke verrassingen…

IMDb: http://www.imdb.com/title/tt3315342