Anatomie d’une chute (a.k.a. Anatomy of a Fall – 2023)
Als Anatomy of a Fall enkel een aanklacht is tegen de suggestiviteit van Franse rechtbanken, dan is de film al de moeite waard. Maar dat is slechts context. De reden dat Anatomy of a Fall de Palme D’or won in Cannes – en nog een tweede, terechte en heerlijk creatief genaamde “Palme Dog” (voor de hond in de film!) – is mogelijk het beste te duiden door te vermelden dat dit rechtbankdrama (waarvan de enige scènes buiten de rechtbank en een chalet zich in koude sneeuw afspelen) ruim 2,5 uur met gemak boeit. Iets dat ik nu achteraf ook weer amper kan geloven, maar ik denk dat vooral Sandra Hüllers spel, in combinatie met Justine Triets scherpe zicht op hoe relaties zich (kunnen) ontwikkelen, daar de grootste reden voor is. Waarbij Triet op één of andere manier ook perfect de lockdown-sfeer erin weet te verwerken. Wat niet zó opmerkelijk is, als je weet dat ze het scenario samen met haar vriend Arthur Harari schreef, precies tijdens een coronalockdown…
Het verhaal
In een sterke openingsscène wordt direct de hele toon van de film gezet. Sandra Voyter (Hüller) is een succesvol schrijver die in haar chalet in de buurt van Grenoble wordt geïnterviewd door een jonge journaliste (Camille – La vie d’Adèle, Holy Motors – Rutherford), als boven ineens snoeihard P.I.M.P. van 50 Cent wordt aangezet. Een instrumentale versie zelfs, die ook nog eens op repeat lijkt te staan. Schijnbaar is Sandra’s man Samuel (Samuel Theis) daar aan het werk, en wil hij heel graag dat nummer keihard draaien. We zien aan Sandra’s gezicht direct al dat ze het niet de moeite waard vindt om haar man daarop aan te gaan spreken (wat zegt dat over hun relatie?), waardoor het een ontzettend irritant interview wordt. Het duurt dan ook niet lang totdat de journaliste besluit te vertrekken, terwijl Sandra meldt dat ze het dan mogelijk beter later ergens rustiger in Grenoble af kunnen maken.
Als we gelijktijdig hun blinde zoontje Daniel (Milo Machado Graner) met z’n hond Snoop (de prijswinnende Messi) naar buiten zien lopen, probeert Sandra maar wat te werken. Als Daniel echter terugkomt van z’n wandeling, ligt Samuel levenloos in de sneeuw, met een flinke hoofdwond.
Wat volgt is een fragmentarische reconstructie van wat er in dat halve uur gebeurd is (de titulaire anatomie), terwijl de film zelf langzaam deconstrueert hoe die relatie in elkaar stak. Waarbij er in het Franse juridische apparaat dus schijnbaar geen mogelijkheid is dat een doodsoorzaak níet vastgesteld kan worden. Want doordat het niet precies duidelijk is wat er is gebeurd, móet Sandra haar man wel vermoord hebben, toch? En is Sandra niet ook een buitenlandse vrouw in dat pittoreske dorpje, die ook nooit echt deel wilde uitmaken van het geboortedorp van haar man, en die ook gewoon een niet al te empathisch karakter heeft..? Uiteindelijk komt de grootste ‘druk’ te liggen op Daniels getuigenis, die vanuit een verrassend scherpe insteek gevormd (b)lijkt…
Gelaagde ontrafeling
Ik verwacht dat dit zo’n film is die je met gemak een keer of drie kunt kijken, om elke keer weer net iets ‘meer’ te ontdekken. Als je film ziet als een kunstvorm die je aan het denken mag zetten natuurlijk. Wil je plat vermaak en vooral je zintuigen pleasen, dan verwacht ik dat je sowieso geen Franse film wilt waarin zowel Engels, Frans als Duits wordt gebezigd, en dan ook nog eens een film waarin op bovengemiddeld inzichtelijke wijze een relatie wordt ontrafeld. Waarin je dus mee moet gaan met karakters die hun zwaktes zeker niet verbergen, ook al is een thema in de film ogenschijnlijk ook hoe we elkaar mogelijk nooit écht kunnen begrijpen. Extra aangezet doordat geen van de ouders in de relatie de eigen moedertaal spreekt. En wat is de betekenis van het feit dat hun zoontje na een ongeluk niets meer kan zien? Daarnaast heten de hoofdkarakters waarschijnlijk ook niet toevallig hetzelfde als de personen waardoor ze gespeeld worden…
Ook vroeg ik me hierboven dus al af of het Franse rechtssysteem echt zo suggestief en/of sturend werkt als hier getoond. Maar aangezien Triet de acteur, die de openbaar aanklager bijna met sadistisch-drama-genoegen speelt, opvallend specifiek bedankte in haar Golden Globe-ontvangstspeech, denk ik dat ze voor realisme gingen en hij dat bijna té goed speelde dan? En mocht het wél aangezet zijn, dan kan het ook bedoeld zijn als opzet naar het einde – spoiler alertje – waar de makers lijken te stellen dat we vooral een verhaal moeten kiezen om te geloven in het leven (ook dit kan weer projectie mijnerzijds zijn hoor) – einde spoiler alertje – en dat die suggestiviteit dan een functie heeft in die strijd om onze aandacht/voorkeur..?
Cast & crew
Zoals je merkt: jezelf zulke ‘diepere’ zaken afvragen tijdens een film is natuurlijk een ‘arthouse-teken’, en dat gebeurt vooral als een film jou als kijker serieus neemt. En dat doet Triet, want ze gaat nergens voor een makkelijke uitleg, maar lijkt het verhaal organisch te laten verlopen. Als in: ik verwacht dat Triet en haar vriend hun eigen relatie ook vrij bewust beleven (dus met alle verschillen én afspraken), anders kun je nooit samen zo’n gelaagd verhaal schrijven, met zoveel inzicht in hoe we elkaar soms niet alles vertellen om elkaar te beschermen, om dan soms ineens uit te barsten omdat je teveel voor je hebt gehouden, en ga zo maar door. Terwijl ik me dus tijdens de film al – en dit is misschien wel ’t grootste meeleef-compliment dat ik kan geven – af begon te vragen dat áls Sandra onschuldig blijkt, dat ze haar hele eigen rouwproces (en net zo belangrijker: het ‘begeleiden’ van haar zoon in deze verwarrende tijd) nog moet doormaken. En de reden dat ze zoveel nominaties en prijzen in de wacht aan het slepen is met haar rol, komt deels ook doordat ze volledig (en figuurlijk) ‘naakt’ ook haar minder mooie kanten laat zien. Tijdens een van hun ruzies dacht ik ook echt: “Pfffffffff, wat zeiken we toch ook veel op elkaar hè!?” Iets dat vooral ook toont hoe ‘waar’ ik het allemaal over vond komen. Terwijl Hüller hier ook echt wel een ‘zeurhoofd’ heeft af en toe, waar je in risicolozere films nooit mee geconfronteerd zult worden. En nogmaals: dat “zeurhoofd” is hier ook volledig complimenteus bedoeld hoor (vermengd met een lichte Hollywood-conditionering mijnerzijds). En functioneel, want de makers weten dat het vooral haar persoonlijkheid is die terecht staat; en dan ook nog een persoonlijkheid van iemand die (vanwege haar Duitse-Engelse achtergrond) vrij makkelijk als ‘de Ander’ kan worden betiteld (om daar dan vervolgens onterecht allerlei problemen op te projecteren; oh wacht: projecteer ik nu zelf een mogelijke verklaring voor onze verkiezingsuitslag op de film?). Daarnaast vroeg ik me tijdens de film al af, hoe die hond zo goed alles mee leek te doen. Echt alsof het een acteur betreft die begrijpt wat hij als dier in een film moet doen. Vandaar die grote glimlach toen ik die “Palme Dog” zag: zowel vanwege de woordgrap als vanwege de waardering voor Messi’s (en z’n waarschijnlijk hondenfluisterende baasje)…
Justine Triet kende ik voor deze film nog totaal niet. Ze maakt al ruim vijftien jaar films, maar ook haar vorige twee films (waaronder Victoria en Sybil, met Adèle – La vie d’Adèle – Exarchopoulos én ook met Sandra Hüller) heb ik niet gezien, terwijl een vluchtige blik op de plotlijnen daarvan wel lijken te tonen hoe het opmaten zijn naar deze mega-doorbraakfilm.
Final credits
Want ja, het was best een grote verrassing dat Hüller (en haar coscenaristische vriend Harari) een paar aardig grote namen (denk Scorsese voor Killers of the Flower Moon, Gerwig/Baumbach voor Barbie en Nolan voor Oppenheimer!!!) versloeg bij de Golden Globes en de prijs voor beste scenario in ontvangst mocht nemen…
Terwijl dit dus eigenlijk ook een film is, die als je het plot terughaalt, enorm ‘klein’ lijkt. Al zijn dat natuurlijk meestal de betere films, als je het verhaal tot misschien wel één zin terug kunt brengen. Waardoor nu ineens The Shawshank Redemption door m’n hoofd schiet; grotendeels overigens omdat ik die film altijd aanhaal als voorbeeld van een topfilm met een zeer ‘dun’ plot (“Man zit onterecht vast!“), en deels natuurlijk ook omdat die ook over schuld/onschuld gaat…
Al vind ik het ook wel noemenswaardig dat een vriend van me bij deze film juist aan The Shining moest denken. Oftewel: vergelijkingen (en interpretaties dus?) alom, en dan vooral met klassiekers. Waardoor ik denk, dat deze film over tien of twintig jaar waarschijnlijk (ook) nog net zo hoog wordt aangeschreven als nu…