Problemista (2023 – SXSW-viewing)
Het ‘head of the Film & TV festival‘ op SXSW bezigde tegen het premièrepubliek (waar ik als lucky bastard onderdeel van was) hetzelfde als wat ik wel eens tegen klanten bij de videotheek zei vroeger: “Hoe f&*#ing jaloers ben ik op jullie, dat jullie deze film nog voor het eerst mogen gaan zien.” Want inderdaad: Julio Torres’ Problemista is zó volstrekt uniek, creatief én geweldig leuk (naar mijn mening althans), dat ik ‘m graag weer voor het eerst zou beleven.
Wel aardig wat grappen waar je mogelijk bijna Amerikaan voor moet zijn om ze helemaal te begrijpen, maar daarnaast ook een scherpe aanklacht tegen hun immigratiepolitiek en een heerlijke kijk in de NYse kunstwereld. Met Tilda Swinton wederom in TOPvorm..!
Het verhaal
Als soort van sprookje verteld door narrator Isabella Rossellini, leren we hoe Alejandro (Torres zelf) vanuit El Salvador naar New York trekt, met als droom een carrière te gaan maken bij speelgoedbedrijf Hasbro. Zijn sollicitaties verlopen niet mega-succesvol, maar het door hem bedachte speelgoed toont direct de grappige kwetsbaarheid van deze immigrant. En omdat immigranten in Amerika weinig hulp krijgen, dreigt er ook continu het gevaar dat hij uitgezet gaat worden. Zeker als hij z’n baan bij een cryo facility dreigt te verliezen, als hij de stroomkabel van de kist met daarin het ingevroren lichaam van kunstenaar Bobby (RZA..!!) per ongeluk even uit het stopcontact struikelt.
Ondanks dat het bedrijf nog helemaal niet weet hoe die ingevroren lichamen ooit weer te ontdooien (ze gaan ervan uit dat die techniek op ’tijd’ bedacht wordt ;)), nemen ze hun werk natuurlijk wel erg serieus. En dus staat Alejandro op straat. Gelukkig ziet Bobby’s vrouw Elizabeth (Swinton!!!) in Alejandro een enthousiaste hulp en harde werker, en om geld in te zamelen moet hij haar dus gaan helpen om Bobby’s schilderijen bij elkaar te brengen voor een grootse expo. Hopende dat de vaak hysterische Elizabeth hem wil ‘sponsoren’, zodat hij een werkvergunning kan krijgen, neemt Alejandro Elizabeths rare (en voor ons hilarische) strapatsen maar voor lief, want terug naar z’n moeder (Catalina Saavedra) in El Salvador wil hij zeker niet…
Heerlijke nieuwe ‘stem’
Ik kende voor deze film Julio Torres helemaal niet, maar schijnbaar was alleen zijn naam al genoeg voor Swinton om “JA” te zeggen tegen dit project (Swinton vertelde tijdens een ‘Keynote’ op het festival, die ik eerder op de dag bijwoonde, dat ze primair niet naar het verhaal of het karakter keek om in een project te stappen, maar naar de maker – zie hierboven). Torres heeft hiervoor het schijnbaar hilarische Los Espookys gemaakt (te vinden op HBO Max), maar hij was ook een seizoen of vijf lid van het schrijversteam van Saturday Night Live. Normaliter zou ik daar gruwelijk jaloers op zijn, maar dat is ook best nutteloze energie, dus dat heb ik mezelf wat af kunnen leren gelukkig. Maar doordat ik hem niet kende, was Problemista voor mij ook een geweldige kennismaking met zijn heerlijke weirde humor. Natuurlijk één van de lastigste genres om aan te raden (want mega-persoonlijk), maar bij mij deed de film het fantastisch (bij recensent Peter Debruge van Variety dus zéker niet ;)). Alleen Alejandro’s ‘huppel-loopje’ tovert nu alweer een glimlach op m’n gezicht, maar ook een serieuzere grap over Bank of America deed de volledige zaal dubbel liggen. En in zo’n film komt dan de tragisch-serieuzere kant natuurlijk ook steviger binnen. Zoals die prachtige puzzel aan het eind, als metafoor voor het leven, maar ook een zelf-ontdekkende uitspraak als “I’ve always felt like a rabbit, but I realized I do have claws..!”
Cast & crew
Natuurlijk had de aanwezigheid van Torres zelf, Swinton, RZA en (de enkel Spaans sprekende) Saavedra tijdens de Q&A na afloop invloed op mijn totaalbeleving (zie foto hierboven). Ook in real life lijkt Torres een wat kwetsbaar jochie, maar dan wel met de zelfverzekerdheid om met een enorm weird hoedje het podium te betreden (en daar meteen ook grappen over te maken). En het is wat lastig om zijn acteren zelf in te schatten, aangezien hij zichzelf geregisseerd heeft in een verhaal dat hij ook zelf geschreven heeft. Daarom is het mogelijk ‘makkelijker’ om Swinton wat veren in haar bips te steken, want haar ‘Karen-achtige’ Elizabeth is wederom een fantastische toevoeging aan haar toch al geweldige oeuvre. Overigens vond ze tijdens de Q&A zelf dat ze helemaal geen Karen speelt (zie Wikipedia voor een uitleg), want een Karen is een insider, en zij speelde hier toch ook wel degelijk een Schotse outsider. Gaaf hoe Swinton hierin direct haar hoge intelligentie toonde (die ik eerder op de dag dus ook al ervaren had) op een vraag vanuit het publiek. Daarbij was RZA’s rol best klein, maar ik vond z’n aanwezigheid op dat podium toch ook aardig vet. En hoe Torres Larry Owens heeft gecast als zijnde ‘Craigslist’ (die aparte Amerikaanse advertentiesite), dat had ook zo een kortfilm an sich kunnen opleveren…
Final credits
Zoals je ziet: ik kan mijn liefde voor deze film niet los zien van die geweldige ervaring van het bijwonen van de première. Maar toch weet ik zeker dat veel van mijn filmnerd-vrienden deze film ook heerlijk zullen gaan vinden. Nee, het is geen standaard-komedie (zie ook ‘cult’ hieronder als genre), maar top-distributeur A24 heeft deze film niet voor niets opgepikt natuurlijk. Vorig jaar pikten ze ook een andere SXSW-premièrefilm op, getiteld Everything Everywhere All at Once, en dat pakte volgens mij best goed uit.
Nu verwacht ik niet dat Problemista volgend jaar Oscars gaat winnen hoor – daarvoor is ie waarschijnlijk té apart (en dus niet voor iedereen) – maar ik hoop wel dat een zo groot mogelijk publiek deze film gaat proberen. En jij dus hopelijk ook!