I, Tonya (2017)
Een verrassend goede en vermakelijke film, van de maker van Lars and the Real Girl, met een onbevreesde hoofdrol van Margo – The Wolf of Wall Street – Robbie, over het meest zwart schaap dat ooit in het internationale kunstschaatsen te zien is geweest. Nu kwam dat ‘zwarte’ deels door haar eigen achtergrond en ’t feit dat die totaal niet paste bij die wat elitaire glamourwereld van die sport, maar toch vooral doordat ze in 1994 ervan werd beschuldigd dat ze haar grootste rivaal geblesseerd had laten knuppelen. Mooi dat de film zich echter juist focust op haar levensverhaal, en daarin zit zeer goed werkend drama. Met prachtrollen van Robbie én van vooral Allison Janney, die hiervoor op 4 maart de Oscar voor Beste Vrouwelijke Bijrol mag ophalen voor haar rol als meedogenloze en kettingrokende moeder…
Het verhaal
Op haar vierde wordt de jonge Tonya Harding al door haar moeder LaVona (Janney) het ijs op gestuurd. Ze heeft ontzettend veel talent, maar als ze ouder wordt, school zelfs verlaat om fulltime te kunnen trainen en één van de beste kunstschaatsters van Amerika wordt, blijft haar trashy imago in de weg zitten. Ze kiest de verkeerde muziek (denk het einde van Little Miss Sunshine), moet haar eigen pakjes in elkaar naaien en is gewoon niet zo ‘sociaal begaafd’ als de rest van het wereldje. Toch weet ze zich voor de Olympische Winterspelen van 1992 te plaatsen, mede omdat ze als eerste vrouw ter wereld de triple-axel weet te landen. Helaas wordt ze vierde, en op het moment dat ze bijna geaccepteerd heeft dat haar hoogste carrièremogelijkheid serveerster worden is (net als haar moeder), hoort ze dat het IOC heeft besloten om de Zomer- en Winterspelen voortaan niet meer in hetzelfde jaar te houden. Gevolg: de volgende Spelen zijn al over twee jaar (in Lillehammer), en daarvoor kan ze zichzelf wel opladen…
In een andere verhaallijn zien we hoe de 15-jarige Tonya verliefd wordt op Jeff Gillooly (Sebastian – Captain America: Winter Soldier – Stan). Al snel wordt dat een nogal gewelddadige relatie, maar in Tonya’s wereld is dat eerder regel dan uitzondering. Jeff is net zo ambitieus als Tonya om haar te laten slagen, en als Tonya in de aanloop naar de Spelen in 1994 ineens doodsbedreigingen krijgt, denkt hij dat haar grootste Amerikaanse concurrente Nancy Kerrigan daar achter zit. Hij vraagt een enorme dweeb – Shawn (Paul Walter Hauser) – die zichzelf ook ziet als bodyguard van Tonya, om wat bedreigingen naar Kerrigan te sturen, maar dat wordt nogal verkeerd geïnterpreteerd. De gevolgen daarvan werden wereldnieuws…
Flawed people
Natuurlijk was Hardings strijd tegen de schaatselite al vrijwel niet te winnen, want daarvoor voldeed ze totaal niet aan het (illusionaire) ideale plaatje. Maar waar de film dus in excelleert, is in hoe je ziet hoe dit soort mensen ook van de ene val in de andere lijken te trappen. Het is dan makkelijk om haar zelf te schuld te geven van haar domme beslissingen e.d., maar doordat ze juist zo menselijk wordt neergezet, moest ik mijn gesimplificeerde beeld van haar ook nuanceren. Mensen in het nauw doen soms net zo raar als katten, en dan wordt het lastig om te oordelen vanaf welk moment/punt het wel iemands ‘schuld’ wordt dat ze zo in de problemen geraken. Als je een film zou maken over moeder LaVona, dan zou je in dat verhaal never nooit niet op geloofwaardige wijze een Olympische atleet kunnen plaatsen, want wat een rauw wijf is dat zeg. Sowieso is Hardings verhaal misschien wel het meest opmerkelijke sportverhaal uit de geschiedenis, want het meiske had ook wel echt alles tegen. En dat wordt geweldig neergezet in deze film…
Iets anders opmerkelijks aan deze film, wat soms wat verwarrend was, maar één keer ook zeer lachwekkend, was het breken van de vierde muur (a.k.a. dat karakters ineens de filmillusie verbreken en jou als kijker in de camera aankijken). De film zit namelijk ook vol met documentaire-achtige interviews met alle hoofdkarakters, maar als moeder LaVona al een tijdje niet in beeld is geweest, dan klaagt ze daar ook wat over. Ik kan me niet aan de gedachte onttrekken dat de makers hiermee ook wat kritiek uiten op onze huidige maatschappij, waarin we allemaal bezig lijken te moeten zijn met personal branding, om onszelf zo goed mogelijk te verkopen. En ja, als je je dan door je ego laat aansturen, dan is het best ‘logisch’ dat je anderen onderuit tracht te halen, om jezelf daar beter door te voelen…
Cast & crew
Robbie is een heerlijke actrice, die in haar oeuvre continu laat zien een uitdaging niet uit de weg te gaan. In The Wolf of Wall Street speelde ze misschien wel het tegenovergestelde van Tonya Harding, terwijl ze ook één van de weinige lichtpuntjes in het zwaar mislukte Suicide Squad was. Hier eindigt ze het verhaal overigens met een prachtig mooie eindzin (over ‘waarheid’, het creëren van verhalen om in te geloven en acceptatie van dingen die gewoon zo zijn), al vraag ik me af of de echte Harding zulke inzichten écht bezigde. Mogelijk dat scenarist Steven – P.S. I Love You, Kate & Leopold – Rogers hierin de in mijn ogen juiste keuze heeft gemaakt, door drama boven realiteit te plaatsen, want het zorgt er wel voor dat deze biografische film een extra laag krijgt. Sebastian Stan verraste me behoorlijk, maar dat komt mogelijk door m’n eigen in de weg zittende verwachtingen. Zo speelde hij eerder namelijk ook al in prachtige films als Rachel Getting Married en Black Swan, terwijl ik hem enkel herinnerde van z’n rol als ‘wintersoldaat’ in de Captain America/Marvel-films. De grote ‘acteerwinnaar’ hier is echter Janney, die ook wel echt een geweldig karakter neer mocht zetten. Ik zag haar afgelopen weekend nog bij The Graham Norton Show vertellen over hoe die outfit, met papegaai op haar schouder, door iedereen als volledig ongeloofwaardige bullshit werd bestempeld, totdat ze een foto zagen van de echte LaVona Harding. Ook echt zo’n rol you love to hate. Combineer dat met haar acteerkunde, waar je al van kon genieten in films als The Hours, Juno, The Help en The Way Way Back (to name just a few), en het zal niet zo verwonderlijk zijn dat haar Oscarwinst één van de grootste zekerheden van de aankomende Oscaruitreiking zal zijn.
Regisseur Gillespie heeft een best opmerkelijke carrière. Gecredit als regisseur van Mr. Woodcock heeft ie eigenlijk afstand genomen van die film, om in hetzelfde jaar dus Ryan Gosling te helpen om (na Half Nelson) nóg harder door te breken met die film over een wat autistische jongen die verliefd wordt op z’n Real Doll. Daarna maakte hij de wat rare vampierenfilm Fright Night (met o.a. Colin Farrell) en het cricket-drama Million Dollar Arm, waarna hij twee jaar geleden Eric Bana, Ben Foster, Casey Affleck en Chris Pine mocht regisseren in het volgens mij totaal ongeziene (of mislukte?) The Finest Hours. Maar door I, Tonya zullen er wel meer deuren open gaan voor hem, want hij heeft met deze film maar liefst twee actrices tot ‘Oscarnominatiehoogte’ weten te regisseren. Daarbij zit de film gewoon erg goed en af en toe verrassend in elkaar, en dat lijkt me net zo goed zijn verdienste, als die van scenarist Rogers (die wel zo wijs was om de rol van LaVona met Janney in z’n achterhoofd te schrijven).
Final credits
Als je totaal niks weet over Tonya Harding en haar leven, dan kan het verhaal totaal ongeloofwaardig over komen, maar dan is het waargebeurde mogelijk al genoeg om deze film te móeten zien. Als film zit er echter genoeg ‘grijze menselijkheid’ in voor iedereen. Want ook al is kunstschaatsen mogelijk niet de meest ‘sportieve sport’ (niks ten nadele van de mensen die hier hun ziel en zaligheid in steken hoor, maar ik vind het eerder richting een kunstvorm gaan), je hoeft ook totaal niet van sport te houden om van deze film te genieten.
Daarbij bevat de film af en toe ook opvallend mooie beelden. En ik kan nog altijd niet geloven dat zo’n type als Shawn echt kan bestaan/leven. Als in: moet zo iemand niet tegen zichzelf beschermd en gewoon verplicht opgenomen worden..?