Black Mass (2015)
Yep, Black Mass lijkt op het punt te staan een classic gangsterfilm te worden, ondanks dat het (waargebeurde!) verhaal waarschijnlijk net te rustig verteld wordt om het mainstream publiek te bekoren. En ondanks dat één rol bij een tweede viewing wat door de mand lijkt te vallen, is het de regisseur van Crazy Heart en Out of the Furnace wél gelukt om Johnny Depp z’n beste acteerprestatie in lange tijd af te laten leveren, waarbij het intensieve make up- en prosthetics-werk maar een enkele keer in de weg zat. Over een onverwacht en steeds ingewikkelder wordend verdrag tussen twee kanten van de wet, waarbij beide kanten denken de macht te hebben, maar waarbij de geniepigheid het uiteindelijk toch lijkt te winnen.
En ja, het is vrij logisch als je tijdens het kijken aan diverse andere gangsterfilms moet denken, zoals Goodfellas en zeker ook The Departed…
Het verhaal
Halverwege de jaren 70 was James ‘Whitey’ Bulger (Depp) nog maar een ‘kleine’ crimineel in South Boston (“Southie” in het lokale jargon). Z’n broer Billy (Benedict Cumberbatch) is een veelbelovend jonge politicus, en ondanks hun compleet tegengestelde doelen ontmoeten ze elkaar nog vrij vaak in het huis van hun moeder. Want dat Bulger z’n familie en vrienden het allerbelangrijkste vindt, dat straalt hij aan alle kanten uit. En door het geloof daarin denkt FBI-agent John Connolly de ideale manier gevonden te hebben om Bulgers White Hill-bende te gebruiken in de strijd tegen de maffiosi van de North End van Boston. Connolly is namelijk een jeugdvriend van Billy en Whitey, en ondanks dat ze dus elkaars wettelijke tegenpolen zijn, sluiten ze een verdrag om de Angiulo-familie aan te pakken.
Voor Connolly dé manier om z’n reputatie, opgebouwd in San Francisco, eer aan te doen, want indien hij de maffia uit weet te schakelen, dan lijkt een rooskleurige toekomst binnen de FBI verzekerd. En voor Bulger is het de ideale manier om informatie van z’n FBI-contact te krijgen, waarbij hij in ruil af en toe wat informatie over de Angiulo-familie regelt, zodat Connolly z’n bazen kan imponeren. Maar geeft dat Bulger en z’n mannen een vrijbrief om dan heel Boston over te nemen, iets wat gezien Bulgers voormalige plek aan de top van de FBI’s Most Wanted-lijst uiteindelijk aardig lijkt te zijn gelukt..?
Grijs als Scorsese
Dat je inderdaad vooral aan Scorsese-films zult denken is, zoals ik al zei, logisch, maar dat is het ook vrij direct. Naast de thematische overeenkomsten – wordt er in een Scorsese-film ooit iemand volledig zwart-wit neergezet? – bevat de film een vrij duidelijke hommage aan Goodfellas, maar het blijkt dat Scorsese tijdens de ontwikkeling van The Departed, een adaptatie van de Hongkongse thriller-trilogie Infernal Affairs, zich zeker ook heeft laten inspireren door het verhaal van deze beruchte crimineel uit Boston. Het is dan ook erg gaaf te zien hoe vrijwel elk karakter in Black Mass zó menselijk wordt neergezet, dat je bij iedereen zo de flaws kunt aanwijzen. Dat dat bij m’n tweede viewing bij Connolly ineens veel te duidelijk bleek, dat is eigenlijk het enige echte minpuntje dat ik kan verzinnen bij deze film (naast het wat ongeloofwaardige karakter van het waargebeurde feit dat Bostons grootste crimineel de broer was van de senator van de staat Massachusetts). Mogelijk dat dat ook de reden zal zijn dat Joel Edgerton, hoe hard hij z’n Australische accent ook heeft ingeruild voor ’n Iers-Bostons accent, die Oscarnominatie voor Beste Mannelijke Bijrol waarschijnlijk mis gaat lopen.
Cast
Want dat Depp een nominatie mag verwachten, dat lijkt buiten kijf te staan. Hoe zijn karakter met één priemende blik je de stuipen op het lijf kan jagen kan ik mogelijk het beste illustreren door te melden dat ik nu direct weer kippenvel krijg als ik aan z’n rol terugdenk. Daarbij houdt hij het allemaal wat klein (wat door die make up de juiste keuze is), in tegenstelling tot de nogal expressieve rollen die hij de laatste jaren speelde. En juist dat ‘kleine’ geeft z’n complexe en charismatische karakter een extra onberekenbare laag, die erg creepy is. Vooral de dinerscène waarin hij even laat zien hoe je écht iemand dolt en intimideert, dat lijkt er wel een voor de filmgeschiedenisboeken. Cumberbatch is een wat aparte keuze, maar die zat mij niet in de weg. Daarnaast komen er nog veel bekende namen en karakteristieke gangsterkoppen voorbij, wat ervoor zorgt dat de gehele cast erg indrukwekkend is. Vooral David – Brokeback Mountain, End of Watch – Harbour en Peter – Jarhead, Blue Jasmine – Sarsgaard vielen mij op, terwijl Juno – Killer Joe, Sin City: A Dame to Kill For – Temple en Dakota Johnson in hun kleine rolletjes wel degelijk tonen top te zijn in hun generatie. Vooral Johnson, wiens 50 Shades of Grey ik nooit gezien heb, lijkt een stuk interessanter dan wat die soft-erotische film doet vermoeden.
Crew
Regisseur Scott Cooper verdient dus sowieso al veel credits voor z’n acteursregie, waarbij hij vooral weet dat het verhaal zo opmerkelijk en bij vlagen lomp gewelddadig is, dat de acteurs zich eerder in moeten houden, dan dat ze het over the top moeten spelen. Dat Edgerton daarbij in een tweede viewing wat door de mand valt, dat zou je Cooper aan mogen rekenen, maar echt groot is dat ‘probleem’ niet hoor. Daarnaast wordt Cooper geholpen door een strak schrijvend scenarioduo, waarbij Mark Mallouk hier z’n debuut maakt (terwijl hij als producent wel al verbonden was aan Rush en Everest), maar Jez Butterworth wel al veel ervaring opdeed met bijvoorbeeld Nicole Kidmans Birthday Girl (die hij ook regisseerde), Fair Game (die met Naomi Watts en Sean Penn), Edge of Tomorrow, Get on Up én de nieuwe Bondfilm Spectre. Dit duo heeft het bronmateriaal, een stevig gedetailleerd boek van Boston Globe-onderzoeksjournalisten Dick Lehr en Gerard O’Neill (die een cameo-opwachting maken in de film), erg goed vertaald naar een filmscenario. De sfeer in de film wordt extra ondersteund door de 35mm-beelden van director of photography Masanobu Takayanagi, maar zeker ook door de musical score van ‘onze eigen’ Tom Holkenborg, a.k.a. Junkie XL.
Final credits
Ja, ik was behoorlijk onder de indruk van Black Mass, waarschijnlijk ook door de rust in de vertelling (die sommigen in de zaal dus ’teveel’ werd, want er liepen wel wat mensen weg gedurende de vertoning (wat geen sneak preview was, waar zoiets eerder voorkomt)). Maar die rust werd af en toe én goed afgewisseld met het redelijk psycho-geweld van vooral Whitey Bulger.
Over verblindende ambitie, geniepige, verleidelijke en charismatische criminelen, drijfzand waar je nog maar moeilijk uit weg komt en het manipuleren van alles en iedereen om je heen. En als ik dat zo achter elkaar zet, dan zou je daar misschien ook nog wel ergens een metafoor in kunnen vinden, die op een veel breder deel van de maatschappij betrekking heeft. Ik vond dat echter totaal niet nodig om met volle teugen van deze gangsterklassieker in spe te genieten…
Mooie film! Suggestieve vertelling waarbij de dingen die we niet zien bijna net zo effectief zijn als wat we wel zien. Wij kijkers zijn getuigen, en moeten sommige bewuste gaten en aanleidingen zelf inkoppen. Prachtige regie! Bedreven, fijngevoelig, en zelfverzekerd. Fijn om Johnny eindelijk weer een gewichtige rol te zien spelen. Hij zet er zijn tanden weer volledig in. Misschien wel zijn meest omvangrijke rol als zwaargewicht acteur. Fijne film! Maar zeker ook wel wat haken en ogen. Voor mij haalt hij de hoogste snaar niet. Voor een pure, minimalistische, menselijke film doet hij net iets te groots aan. En voor een spectaculaire gangsterfilm is hij net ietsje te dun. Vooral qua moraliteit en/of diepere betekenis met de resolutie in het vizier. Dus, wat betreft essentie en vorm is hij net te onevenwichtig om een daadwerkelijke gangster classic te worden. Gaat niet gebeuren. Anyway, heerlijke film!