Alpeis (a.k.a. Alps – 2011)
Of Giorgos Lanthimos überhaupt iets ‘concreets’ wil zeggen met z’n nieuwste film weet ik niet, maar ik ondervind ook aan m’n lijf hoe lastig ’t is om deze film te duiden. Dat ik daarin niet alleen sta blijkt wel uit de grote hoeveelheid regisseurs waarmee Lanthimos wordt vergeleken in andere recensies. Van de droge en pijnlijke humor van Alex van Warmerdam, de ongemakkelijke en cynische relaties in Lars von Triers films tot het shockerende geweld van Michael Haneke, de perversiteit van (opgedrongen) impersonaties van Hitchcock, het schijnbaar emotieloze gebruik van dialogen zoals Godard dat toepast(e), het absurdistische van Buñuel en de freakiness van de verhalen van Charlie Kaufman. Maar misschien moet je Lanthimos’ film gewoon niet teveel analyseren, want dat resulteert in mijn geval ook (nog?) in een niet-voltooide/-bevredigende rationalisatie…
Ja, Alps is een film die je moet beleven, op je in laten werken, maar niet teveel moet analyseren. Want dan kom je al snel bij zaken als plot, thema, boodschap, en die zaken zijn niet zo één-twee-drie in te vullen. De film met bijvoeglijke naamwoorden beschrijven is al een stuk bevredigender, want dan kun je met een gerust hart “intrigerend”, “ongemakkelijk”, “absurd”, “tragikomisch”, “verwarrend”, “lachwekkend” en “verontrustend” noemen.
Okay, kort ’t verhaal: een groepje van vier mensen verhuren zichzelf als substituten voor net-overleden mensen. Ze noemen zich om twee redenen “de Alpen” en worden ingehuurd door nabestaanden onder ’t voorwendsel dat dit hun rouwproces zal verzachten. Of dat waar is wordt eigenlijk niet duidelijk, zeker als één van de hoofdregels van het collectief (geen emotionele band opbouwen met de ‘klant’) nogal met voeten wordt getreden door het naamloze hoofdkarakter (Aggeliki – de oudste dochter in Dogtooth – Papoulia). En inderdaad: de vier kiezen namen van bergen in de Alpen, maar hun eigen naam wordt nergens vermeld. Met andere woorden: hebben ze nog wel een eigen identiteit?
Als ik dan toch tracht om iets van een conventioneel thema te vinden in deze film – waar dat bij Lanthimos’ eerdere Dogtooth, als bij het tevens door hem geproduceerde Attenberg wat ‘makkelijker’ was/lijkt – en je weet dat Lanthimos een duidelijke visie op de moderne Griekse maatschappij heeft, dan zou ik richting het verlies van identiteit door niet alleen de snellere wereld van de social media en personal branding gaan denken, maar mogelijk kun je zelfs heel specifiek richting het verlies van de Griekse identiteit als gevolg van het Europese kredietcrisis-oplossende-eisenpakket gaan denken. Want dat men in Griekenland de herinnering aan de Duitse bezetting de laatste tijd herbeleeft weet ik uit eerste hand…
Ik had na afloop van deze film een leuk gesprek met m’n mede-bezoekers. Ten eerste omdat de film genoeg opmerkelijke en grappige scènes bevat, maar ook omdat niemand precies kon vertellen wat de film nu precies wilde. Ik kon (en kan?) dat ook niet, maar mogelijk dat het daarom extra knap is dat Lanthimos mijn aandacht wel vrij makkelijk voor de volle 93 minuten vasthield. Nu moet ik toegeven dat Dogtooth en ook Attenberg wat toegankelijker zijn, dus ik begrijp de verdeelde reacties op deze film ook wel, maar een film, die twee dagen later nog altijd een provocatief, ongemakkelijk maar zeker ook intrigerend gevoel oproept, verdient met gemak ’t voordeel van mijn twijfel…