The Last Duel (2021)
Met een aardig gelaagde drievoudige vertelling van één verhaal/evenement kun je behoorlijk veel projecteren op Ridley Scotts nieuwste epos. Dat hij een meester is in het tonen van lompe zwaard- en lansgevechten, dat wisten we allang natuurlijk (van Gladiator, maar ook van z’n debuutfilm uit 1977), maar hier verfilmt hij een waargebeurd, middeleeuws verhaal, verteld vanuit drie perspectieven. En dat deze perspectieven geschreven zijn door het Oscargenomineerde schrijversduo achter Good Will Hunting én Nicole – Enough Said, Can You Ever Forgive Me? – Holofcener, dat werkt thematisch extra interessant. Al moest ik me daardoor ook wel kort ergens overheen zetten. En nee, dat waren niet de kapsels van onder andere Matt Damon en Ben Affleck…
Het verhaal
De film opent in 1386 aan het hof van de Franse koning Karel VI (beter bekend als “Karel de Waanzinnige”), waar Jean de Carrouges (Damon) zich klaarmaakt voor het titulaire duel met Jacques Le Gris (Adam Driver). Na een eerste ‘lansbreuk’ springt het verhaal echter zo’n zestien jaar terug, en zien we de (lange) aanleiding van dit duel vanuit de ogen van Damons karakter. We zien zijn godvrezende patriottisme en devotie aan ‘God’s wil’, en dat leidt uiteindelijk niet alleen tot z’n ridderschap, maar ook z’n uitonderhandelde huwelijk met Marguerite (Jodie – Killing Eve, Free Guy – Comer), dochter van een in ongenade gevallen heer.
De Carrouges blijkt echter niet helemaal in de gratie te leven van Karels oudere neef Pierre d’Alençon (Affleck), terwijl Carrouges’ gevechtsmaat Le Gris juist steeds meer tot Pierre’s (letterlijke) intimi begint te horen. Na een schokkende onthulling en volgende rechtszaak wordt namelijk het verhaal verteld vanuit deze Le Gris, waarin niet alleen De Carrouges een stuk slechter voor de dag komt, maar Afflecks karakter ook ineens best gezellig lijkt. Maar we zien dus ook hoe Le Gris steeds meer onder de indruk raakt van De Carrouges’ vrouw Marguerite, en het duurt dan ook iets minder lang, totdat we wederom terug in de tijd gaan, en het verhaal vanuit deze prachtige dame verteld krijgen.
Langzaam komen we er daardoor nog meer achter hoe lomp/grof vrouwen het onder zo’n streng patriarchaat hadden (en op sommige plekken nog hebben), en komen we ook langzaam tot de reden én afwikkeling van dat allerlaatste duel dat ooit door een Franse koning geautoriseerd werd…
Perspectief-switchende Hollywood-sneer(tje)?
Bij zulke ‘hervertellingen’ zullen veel filmkenners snel aan Kurosawa’s meesterlijke Rashomon denken, al staat de misdaad en dader in The Last Duel niet ter discussie. Het gaat hier meer over óf het wel een misdaad was, en daarmee trekken de makers het onderwerp ook direct duidelijk naar onze huidige tijd. Het viel me ook extra op, dat bij de drie weg-fadende titels in de film – “The truth according to Jean de Carrouges/Jacques Le Gris/Marguerite de Carrouges” – de woorden “The truth” bij de laatste vertoning bleven staan. Ik vond het daarnaast ook erg sterk, hoe deze manier van vertelling, met verschillende standpunten, ook toont hoe we onszelf graag illusies wijs maken, waar we dan in willen/gaan geloven. Zo wordt De Carrouges in de vertelling vanuit Le Gris – toch een vriend van hem – ineens best een loser, terwijl de mannen in Marguerite’s versie beiden nogal wat zwakheden vertonen.
En om nu wel iets meer te kunnen vertellen dan wat je vooraf mogelijk wilt weten een SPOILER ALERTje, want waar de misdaad in Le Gris’ versie van het verhaal nog vergoelijkt wordt, door er wat overheen te praten, was die misdaad in Marguerite’s versie bijna te lomp om aan te zien. Iets wat er uiteindelijk ook aan bijdroeg, dat het me opviel dat ik tijdens het eindduel graag wilde dat De Carrouges zou gaan winnen, terwijl Le Gris veel meer als ‘ster’ wordt neergezet in de film – EINDE SPOILER ALERTje. Zou dat ook de reden zijn, dat Driver daarom als enige van de hoofdrolspelers een normaal kapsel had (een ‘verHollywoodste’ coolheid)? Vraag me af of Scott daarmee ook een lichte sneer geeft aan hoe Hollywood zo’n verhaal normaliter zou vormgeven…
Crew & cast
Ten eerste: Ridley Scott lijkt toch nog altijd wel de koning van de epische films hoor. De opbouw, production design, gevechtschoreografie en grandeur van The Last Duel deed me zeker wel denken aan Gladiator. Al voelt dat in hindsight dan veel meer aan als een gesanctioneerde studiofilm dan deze Franse ridderfilm. Wat overigens deels kán komen, door de zaken die ik steeds meer op het verhaal weet te projecteren (of eruit interpreteer?). Vet trouwens, dat dit pas de eerste film sinds hun Oscarwinnende Good Will Hunting is, waar Damon en Affleck beide schrijfcredits krijgen. Maar veel interessanter is dat ze dus afzonderlijk de twee eerste verhalen hebben geschreven, terwijl het derde verhaal (volledig terecht en ‘kloppend’) geschreven is door de vrouwelijke regisseur/scenarist Holofcener. Waarbij ik zelf overigens ook wat weerstand voelde, toen het verhaal weer opnieuw leek te beginnen. Maar staat dat mogelijk symbool voor alle ‘mannenshit’ waar vrouwen altijd al slachtoffer van waren, en maar naar moesten luisteren? Mogelijk ben ik nu wat aan het ‘zoeken’ hoor, maar het lijkt dat enkele collega-recensenten deze creatieve keuze niet doorzien (en daardoor niet voorbij hun weerstand komen)…
Dat Damon zo’n beetje alles kan spelen, dat is niet echt een verrassing meer. Hier ziet hij er echter wel ontzettend rauw uit, met z’n stevige litteken in z’n gezicht en een matje waar Richard Batsbak jaloers op zou zijn. Maar ik onthoud zijn teleurgestelde blik na het ontbreken van enige applaus na z’n ‘riddering’ (is dat het NLse woord voor “tot ridder geslagen worden”?) best stevig, als teken van zijn acteerkwaliteiten. Wie trouwens ogenschijnlijk de grootste lol moet hebben gehad, is Ben Affleck. Niet dat hij zichzelf cool zal hebben gevonden toen hij in de spiegel van de make-up & haar-trailer keek, maar zijn libertijnse rol lijkt hij met alle plezier gespeeld te hebben. Enige waar ik kort even wat ‘moeite’ mee had, was met Driver. Natuurlijk is hij een begenadigd acteur (denk Paterson, Marriage Story en BlackKklansman, to name just a few), maar in een paar scènes gebruikte hij zijn staccato-stem zo opvallend, dat ik even dacht: “Hoorde die manier van praten niet enkel bij zijn Kylo Ren-karakter uit Star Wars: Episode VII – The Force Awakens (en vervolgfilms)?” Maar uiteindelijk wint zijn enorme charisma het makkelijk van enige kritiek. Al lijkt Scott juist ook ietwat te spelen met zijn coolheid…
Maar de grote ster van de film is voor mij Jodie Comer. Ergens past het ook wel bij de thematiek van de film, dat ik mogelijk wat moeite heb om voorbij haar prachtige schoonheid te kunnen kijken, maar ze laat als acteur nu ook kanten zien, die een stuk verder en dieper gaan dan haar coolheid uit Killing Eve, of haar stoerheid uit Free Guy. Scott was/is in elk geval ook zo van haar onder de indruk, dat hij haar inmiddels al opposite Joaquin Phoenix heeft gecast in zijn aankomende Napoleon-film. En kort nog even wat over twee opmerkelijke bijrolacteurs in de film. Het ‘jochie’ dat mad king Karel de Waanzinnige speelde (zo genoemd vanwege z’n psychoses en andere psychische klachten), herkende ik uit zijn heerlijk drollerige hoofdrol in de tv-serie The End of the F&*^#ng World, terwijl ik Tallulah Haddon (die één van Marguerite’s ‘vriendinnen’ speelt) uit een andere ‘period piece‘ herkende: de interessante tv-serie Barkskins (over de kolonisatie van (Frans) Canada)…
Final credits
Yes, gaaf om te ‘ontdekken’ dat iets wat ik tijdens de film als kritiek dacht te moeten gaan zien (het ‘hervertellen’ van het verhaal, waarin ook overduidelijke tijdsprongen werden gemaakt), uiteindelijk duidelijk onderdeel blijken van de essentie/boodschap van de film zelf. Waarbij het feit, dat Damon en Affleck de ‘mannenverhalen’ geschreven hebben, en Holofcener het ‘vrouwenverhaal’, daar dus nog een extra interessante laag aan toevoegt.
En waar ik dus eerst dacht, dat ik hiermee wat teveel aan het zoeken was naar iets van betekenis, word ik dus steeds meer gesterkt in de gedachte, dat dit een zeer bewuste creatieve keuze is geweest. Waarmee Scott ook aantoont, dat hij zelfs boven z’n 80e (!!) nog altijd relevante films weet te maken…