Cutie and the Boxer (2013)
Het beste dat een documentairemaker kan overkomen is dat hij met z’n camera op exact het juiste moment aanwezig is. Daarnaast kan het natuurlijk ook juist de kracht van een goede documentairemaker zijn dat hij (of zij) uit vrijwel alles een prachtig dramatisch verhaal kan destilleren. In het geval van Cutie and the Boxer is het zeker een combinatie van beide, maar ik denk toch dat het ‘geluk’ van op het juiste moment aanwezig zijn de grootste rol heeft gespeeld. Niks ten nadele van debuterend regisseur Zachary Heinzerling, want ik ben hem ook erg dankbaar dat hij op dat juiste moment aanwezig was. Want het levert een behoorlijk kleine, interessante, maar vooral ook echt prachtige documentaire op…
Het verhaal
Heinzerling volgt Ushio en Noriko Shinohara, een Japans kunstenaars-echtpaar ergens in New York. Ushio viert net z’n 80e verjaardag, en het valt direct op wat voor in-your-face toegang Heinzerling van de Shinohara’s heeft gekregen. Ik kan me niet voorstellen dat hij vooraf niet al maanden bevriend is geweest met het echtpaar, want de aanwezigheid van de camera lijkt hen nergens in de weg te zitten.
Maar Ushio viert dus z’n verjaardag, en je voelt direct hoe z’n vrouw Noriko zó zorgzaam en liefdevol is, maar dat lijkt net zo goed uit plichtsbesef te komen als uit liefde. De liefde is zeker heel groot, maar juist het feit dat Noriko zich ook onder de dominantie van Ushio uit tracht te wurmen, dát geeft de documentaire z’n hart. Noriko zelf is namelijk illustrator en al jaren bezig haar relatie met Ushio in stripvorm om te zetten. Daarin heet zij zelf Cutie, terwijl Ushio treffend “Bullie” wordt genoemd. In de stripvorm weet Cutie zich langzaam onder Bullie uit te worstelen, en een schattiger voorbeeld van life imitating art heb ik niet vaak gezien…
Boks-art
Maar dat gebeurt dus wel allemaal vrij subtiel, rustig en klein. Niet dat de documentaire zo rustig is dat ie echt ‘past’ bij Ushio’s leeftijd (Noriko is overigens 21 jaar jonger!), maar Ushio zelf is ook helemaal geen standaard 80-jarige. In de openingcredits zie je namelijk al waar de “Boxer” uit de titel vandaan komt. Eén van Ushio’s disciplines is namelijk het met grote in-verf-gedoopte-bokshandschoenen maken van schilderen, waarbij hij letterlijk in een soort van trance z’n vuisten op het doek laat beuken. En dat lijkt hij op z’n 80e nog met net zoveel kracht te doen als toen hij zo’n halve eeuw geleden in New York arriveerde.
Strijdend…
Naast het regulier voor deze documentaire geschoten beeldmateriaal mocht Heinzerling ook gebruik maken van ouder materiaal (waarschijnlijk van de familie Shinohara zelf), waardoor het relaas en de ontwikkeling van Cutie van onderdanig jong meisje naar zelfverzekerde kunstenares/vrouw ook geweldig ondersteund wordt. We zien de jonge Ushio ook kort met grootheden als Andy Warhol op foto’s/video, maar we zien ook z’n levenslange strijd tegen eerst alcohol én armoede, waarvan enkel het nog altijd lastig rondkomen van z’n kunst over is gebleven. En dat zelfs, ondanks dat z’n werk de interesse van het Guggenheim wekt en hij de wereld over vliegt met z’n schilderijen én beeldende kunstwerken. Maar juist die strijd om rond te kunnen komen lijkt zo ‘gewoon’, dat het hem als kunstenaar ook goed ‘nederig’ laat blijven (en het bij mij m’n ‘zorgen’ over het niet hebben van een gedegen pensioenplan ook deels wegnam).
Final credits
Ja, voor iedereen die ook maar ‘iets’ met kunst heeft en bereid is om fijn ín een verhaal gezogen te worden is Cutie and the Boxer echt prachtig. Vooral de timing van de documentairemaker lijkt geweldig, want het verhaal leidt uiteindelijk richting een duo-expositie van het echtpaar, waarbij niet alleen de ‘gezonde’ verhouding tussen een man en z’n vrouw op het spel staat, maar ook heel subtiel getoond wordt dat de liefde van Ushio voor z’n vrouw echt veel dieper gaat dan op het eerste wat stoere en oppervlakkige gezicht lijkt.
En wat is er nou eigenlijk mooier dan het zien van een liefde die, ondanks alle strijd, decennialang lijkt te kunnen overleven..?