Frankenstein (2025)
Verrassend ‘hedendaags’ in thematiek (en ‘spiritualiteit’?), mooi klassiek verteld (tot het gebruikte lettertype aan toe), maar dus ook heerlijk ‘contempleerbaar’, als in: volgens mij zijn hier best wat interessante essays over te schrijven. Want natuurlijk vroeg Mary Shelley zich in het originele boek (uit 1818..!) al af wie nu het echte monster is het verhaal, maar het voelt alsof Guillermo del Toro – die hier een droomproject werkelijkheid zag worden – misschien wel dezelfde podcasts luistert als ik. Wat ik dus bedoel: verwacht een overduidelijk aanwezige thematiek, waaronder wel veel ‘meer’ zit dan je op het eerste gezicht mogelijk ziet.
Al blijkt dat ‘meer’ uiteindelijk vooral heel menselijk, invoelbaar en daarom totaal niet elitair. Waarbij ik tussendoor ook zeker ergens een arrogantie herkende die ik van mezelf ook wel eens mag ‘evalueren’…
Het verhaal
De film start ergens in de Noordelijke IJszee, waar een Deens schip vast zit in het ijs. Als ze na een ontploffing iets verderop ene Victor Frankenstein (Oscar Isaac) treffen, besluiten ze al snel hem mee het schip op te nemen. Zeker als ze één of ander ‘gehuil’ horen, wat de schreeuw van ‘het monster’ (Jacob – Priscilla, Saltburn, Euphoria (tv) – Elordi) blijkt. Bang voor zoiets onbekends weten de matrozen hem onder het ijs te krijgen, wat Victor de kans (en Guillermo de filmische mogelijkheid) geeft te vertellen hoe hij in deze situatie terecht is gekomen. Hij is namelijk de zoon van een baron en beroemde chirurg (Charles – Game of Thrones (tv), Mank – Dance), die niets liever ziet dan dat zoonlief in z’n voetsporen treedt. En daar heeft hij pedagogisch nogal wat lompheid voor nodig.
Als Victors geliefde moeder (kom er nu pas achter dat dat óók Mia Goth was, holy F..!) overlijdt bij de geboorte van z’n broertje William, raakt Victor uit z’n vaders gratie, wat zijn ambitie om een begenadigd dokter te worden – die zelfs de dood kan overwinnen – alleen maar versterkt. En in die ambitie is ie zo arrogant, dat ik daarin niet alleen m’n eigen ‘denkarrogantie’ herkende, maar dat je als kijker vrij duidelijk voelt waar zijn ‘leer- of openbaringspotentie’ ligt…
Tijdens de vertelling op het schip voelen we hoe het monster toch niet onder dat ijs kán blijven, en na de introductie van Christoph Waltz’ karakter (die z’n Duitse accent eindelijk eens niet campy hoeft in te zetten) – niet toevallig de oom van Elizabeth (Mia Goth!), de verloofde van z’n inmiddels volwassen broer William (Felix – Eden, Im Westen nichts Neues – Kammerer) – leren we ook over hoe het monster en Elizabeth een vrij pure band opbouwen. En dan heeft het monster zelf nog eens niet de kans gehad om zijn kant van het verhaal te vertellen…
Het eerste ‘geloof’?
Als ik m’n hoofd echt even te ruste zou leggen, en al m’n gedachtes over deze heerlijk blijven hangende film de vrije loop zou laten, dan zou ik vrij makkelijk afdrijven richting thema’s die ik sowieso al bovenmatig interessant vind. Als fervent fan van Jan Geurts’ Verslaafd aan Denken vond ik het mega-vet dat de film ons denken, rationaliteit en/of verstand misschien wel als ‘basisgeloof’ van de mensheid wil zetten. Waarna in het contrast tussen hoe Elizabeth het monster ziet, en hoe Victor zelf z’n creatie aanschouwt, een wijsheid zit waar persoonlijk held Rupert Spira waarschijnlijk nog veel interessanter dingen over kan zeggen. Maar waar Elizabeth naar het ‘zijn’ van het monster kijkt (oftewel onze ‘bron’?), en daarin een prachtige puurheid ziet (en verlangen naar precies die bron, a.k.a. “liefde”), daarin kan Victor niet voorbij zijn (voor mij dus best herkenbare) rationele arrogantie geraken, waardoor hij eigenlijk niets dan teleurstelling ziet. Waarop je dus ook ideeën over nature-vs-nurture kunt projecteren: zijn we in wezen niet gewoon de pure liefde (waar we ook zo amechtig naar zoeken), maar wordt dat gecorrumpeerd door onze opvattingen, ideeën, meningen én een sterk geloof in de verhevenheid van ons denken..?
Cast & crew
Ik ken Shelley’s boek niet, maar de manier waarop Elordi het monster neerzet: damn..! Veel meer schuchterheid in een veel te sterk lichaam dan een nietsontziend monster, en dan heeft ie eigenlijk ook enkel z’n fysionomie en één oog om dat mee te uiten (het andere oog lijkt een paar keer op dat van Arnie in Terminator, wat me een paar keer ietwat glimlachend uit het verhaal trok). Gaaf ook om te zien hoe hij zich in z’n rationele/literaire ontwikkeling ook allemaal dingen begint af te vragen waar menig mens hun hele leven onbewust van blijft. Natuurlijk is dat ook de literaire vrijheid van de schrijvers, maar het vergt van Elordi ook wel stevig acteerwerk. Waarbij het bij Isaac vooral knap is dat hij goed balanceert op die grens van ambitie en waanzin, zonder dat het too much wordt. Iets waarvan ik zelfs blij verrast was in Christoph Waltz’ rol: zijn Duitse accent is nu volkomen logisch, en mogelijk daarom hoeft hij het ook niet extra aan te zetten? Iets dat Goth sowieso nooit hoeft, want als je de betekenis van “gothic” niet zou kennen, dan zou je inmiddels best kunnen gaan geloven dat Mia met haar achternaam de term ‘Gothic horror’ had gecreëerd. Ik wilde bijna typen dat ze moet opletten niet alleen maar in zulke films te verschijnen, maar wie ben ik om naar te luisteren..? ;)
Al dat prijzen van die acteurs komt natuurlijk ook doordat er een zelfverzekerd maker aan het roer stond. En ook al was dit dus Del Toro’s droomproject, waar hij zo’n 20 jaar aan gewerkt heeft, de thematiek is wel echt overduidelijk naar het ‘nu’ getrokken. Als je wilt, dan kun je namelijk echt nog heel wat meer parallellen naar onze huidige politieke klimaat trekken hoor. En ja, ik twijfel wat over hoe ik moet melden dat ik aan het begin van de film merkte dat ik niet zo’n zin had in zo’n gothic-horror-verhaal. Toen ik me echter direct besefte dat ik juist dáárover niet moest zeuren bij een film als Frankenstein, werd me al snel duidelijk dat ik de duidelijke spirituele thematiek van het verhaal nooit eerder zo bewust voelde. Heb ik dat altijd gemist (wat zeker kan)? Maar als je dan ziet hoe de ondertitel van Mary Shelley’s boek ook wel degelijk in beeld komt – Or, A Modern Prometheus – dan word ik alleen maar versterkt in de gedachte dat Del Toro wel wat oude Indiase wijsheden en/of Rupert Spira’s ideeën over non-dualiteit kent…
Final credits
Yes, had niet verwacht zoveel te ‘contempleren’, wat ergens ook wel past bij iets wat Del Toro zelf recentelijk in een interview zei: “I dream I can make the greatest Frankenstein ever, but then if you make it, you’ve made it. Whether it’s great or not, it’s done. You cannot dream about it anymore. That’s the tragedy of a filmmaker.”, waarmee hij net zo goed wat over z’n eigen film zegt…
En het leverde bij mij dus de volgende zweverige gedachte op: “Creëren we alles en/of juist niets? En is creatie zelf onschuldig en puur, maar is het onze cultuur die daarover (ver)oordeelt?”
Houd je van zulke overpeinzingen, dan biedt Frankenstein nog veel meer dan wat het ook biedt: prachtig gemaakte en indrukwekkende ‘gothic horror’…