Zero Dark Thirty (2012)
Okay, in het kort (want ik weid hieronder nogal uit): ondanks dat je weet hoe het met Bin Laden aan het eind van de film af gaat lopen vond ik Zero Dark Thirty vooral erg spannend, complex en interessant. Daarbij vond ik het fijn dat de film zoveel ‘ruimte’ kreeg om het complexe verhaal te vertellen en toont Jessica Chastain dat ze inderdaad misschien wel de nieuwe Meryl Streep is. En over de controverse inzake het martelen: als je fan van bent van bijvoorbeeld 24, of bekend bent met documentaires als Iraq for Sale: The War Profiteers, dan ben je waarschijnlijk wel wat meer gewend.
Maar ik vind de film ook best ‘belangrijk’, als in: ik ga hieronder niet alleen ’n vergelijking maken tussen Zero Dark Thirty en het grootste kassucces van de ex van regisseuse Kathryn – The Hurt Locker – Bigalow, maar ik wil ook wel iets kwijt over de Amerikaanse arrogantie waar Maarten van Rossum het ooit over had bij Pauw & Witteman. Al viel het me op dat de film zelf weinig Amerikaanse borstklopperij bevat, zoals meestal wél gebruikelijk is in Hollywood…
Het verhaal
Nou, over de inhoud kan ik vrij kort zijn. Zero Dark Thirty (wat militaire slang is voor 0:30u, het tijdstip dat Bin Laden gedood werd) gaat over de jacht op de man achter de aanslagen van 11 september 2001. Dat wij Nederlanders niet door hebben hoe belangrijk zijn ‘vangst’ voor Amerikanen was komt mogelijk doordat die aanslagen natuurlijk een stuk verder van ons bed gebeurden, of doordat wij nogal graag in complottheorieën willen geloven, maar ik zag in het geweldige The Newsroom al dat het voor Amerikanen echt hét moment van 2011 was…
Maar in de film volgen we de carrière van CIA-agente “Maya” (Chastain), die zo’n beetje haar hele carrière maar één opdracht had: vind Osama Bin Laden. En als de film ‘waar’ is – scenarist Mark Boal voerde vele gesprekken met mensen die direct bij de uiteindelijke actie betrokken waren, had natuurlijk veel meer toegang tot alle informatie dan wij, maar zal ook zeker dingen gedramatiseerd hebben – dan is het dus ook haar vastberadenheid en instinct dat uiteindelijk tot de vangst van Bin Laden leidde.
De film is opgedeeld in meerdere hoofdstukken, die onder te verdelen zijn in Maya’s traag-verlopende zoektocht en de aanslagen die Al Qaida na 9/11 nog pleegden, waarmee de noodzaak van het vangen van Bin Laden wordt benadrukt. En zoals ik al zei: er wordt ruim de tijd genomen om vele zaken uiteen te zetten, waardoor het extra knap is hoe ze de spanning en vaart er zo goed in hebben weten te houden. Natuurlijk gaat de film eindigen zoals je in elke nieuwsuitzending van begin mei 2011 kon zien, al weerhield dat ’n medebezoeker er niet van dat ze het nogal suf vond hoe het eindigde. Ongeveer hetzelfde als iemand die aan het eind van Titanic gaat zeuren over hoe jammer het is dat die boot zonk…
Van Rossum
“Amerika moet eens af van die gedachte dat ze het beste land van de wereld zijn“, of althans, dat was volgens mij de strekking van wat Maarten van Rossum net voor de afgelopen presidentsverkiezingen bij Pauw & Witteman zei. Waar ik Van Rossum toen vooral nog wilde wijzen op het geweldige Killing Them Softly (ben namelijk erg benieuwd wat hij van die film vindt), moest ik gisteravond tijdens Zero Dark Thirty enkele keren aan bovenstaande uitspraak denken. De controverse die het martelen bij ’n deel van het Amerikaanse publiek heeft opgeroepen lijkt namelijk te volgen uit ’t feit dat men geschokt was dat dit gebeurde, en dat is bijna schattig naïef. Zouden Amerikanen inderdaad zó hard geloven dat ze het beste land van de wereld zijn, dat ze zich niet voor kunnen stellen wat er in opdracht van hun regering in de rest van de wereld gebeurt? Nu weet ik dat ik me mogelijk iets te snel/makkelijk/ver mee laat slepen door docu’s als Iraq for Sale en Why We Fight, maar kijk die docu’s en ga je vooral opwinden over ’t feit dat het waterboarden e.d. vooral wordt uitbesteed aan particuliere ondervragers, die heel convenient niet onder het Amerikaanse militaire recht vallen en dus met nog veel meer weg kunnen komen. Iets wat overigens in Zero Dark Thirty (bewust?) achterwege wordt gelaten…
Maar terug naar de film. Wat erg positief is, is dat je duidelijk voelt dat scenarist Mark Boal (zie foto hierboven) eerder z’n geld verdiende als journalist. Er wordt niet alleen zeer uitgebreid tijd genomen, maar die Amerikaanse arrogantie waar Van Rossum het over had ontbreekt vrijwel volledig in de film. We zien vooral ’n vrouw op ’n missie, in ’n wereld gedomineerd door mannen (zie alinea’s hieronder), die haar onschuld verliest om Amerika’s grootste vijand te vinden. Maar er wordt nergens langzaam ingezoomd op ’n Amerikaanse vlag en er worden nergens Wildersiaanse overdrijvingen inzake de islam gebezigd. Mogelijk dat ze het islamitische bidden van één van de hogere CIA-bazen zelfs iets te duidelijk tonen, want dat geeft anti-islamisten mogelijk wat voer om de film af te doen als “slap links gelul” of zo, wat de film zeker niet is. Interessant in dit licht wat militair historicus Christ Klep gisteravond bij (wederom) Pauw & Witteman zei, dat uit onderzoek is gebleken dat tijdens de hoogtijdagen van de TV-serie 24 (waarin het martelen dus nog wel wat harder wordt getoond) het Amerikaanse publiek meer pro-martelen was dan op andere momenten. Wat deze film uiteindelijk met de publieke opinie doet is daarom wel ’n onderzoek waard, lijkt me. Al weet ik ook nog altijd niet waar de makers van de film staan in dezen…
Cameron vs. Bigalow
Maar waarschijnlijk wilde Bigalow ook helemaal geen standpunt innemen in dezen. Ze heeft de discussie in elk geval wel aangewakkerd, en dat lijkt me positief. Maar wat ze dan wel met deze film wil, buiten het geven van ’n zeer gedegen, complex en vooral spannend verslag van de jacht op Bin Laden, dat is voor mij nog wat gissen. Natuurlijk gebruikt ze de aapjes in de film als metafoor, maar die lijkt op het eerste gezicht vrij straightforward. Of gaat ie toch dieper en moet ik daar nog even over nadenken? Want daar kan iets interessants achter zitten, want het voeren van ’n ijsje aan ’n aapje in ’n kooitje waar ’n bord met “Do not feed the monkeys” boven hangt, op ’n geheime CIA-gevangenis, en dat het aapje dan je ijsje jat, daar kun je zeker wat meer achter zoeken. Net zoals ik mogelijk meer zoek in Bigalows keuze (?) voor ’n vrouwelijke hoofdrolspeelster, waarbij ik me afvraag in hoeverre Maya’s strijd in de film ‘n metafoor is voor Bigalows eigen strijd tegen de door mannen gedomineerde regiewereld in Hollywood?
Ik kan me daarom ook niet onttrekken aan de gedachte dat Bigalow interessante discussies over de man-vrouw-tegenstelling heeft gehad met haar ex: James Cameron. Want wil ze met deze film meer zeggen over de rol van vrouwen in ’n mannenwereld? En als ik dan ’n stap verder zet: wil ze iets zeggen over iets wat ‘spirituelen’ zien als ’n omschakeling van een door mannelijke-rationele-testosteron-gedreven wereld naar ’n meer vrouwelijke-emotie-gedreven wereld, iets wat toevallig (?) het krachtigste thema van Avatar was, dat megaproject (de delen 2 en 3 komen eraan) van Cameron? Maar mocht dit ’n thema zijn waar Bigalow zich aan waagt, dan vind ik wel dat Cameron dit beter heeft weten verwerken in z’n film, of in elk geval ‘duidelijker’…
Conclusie
Zoals je ziet raak ik niet echt uitgepraat over de film, en dan heb ik ’t nog eens niet gehad op de vele bekende namen die naast Jessica Chastain op komen draven, waarvan sommige grote pas als de film allang voorbij de helft is. Maar de lengte van deze recensie toont wel hoe interessant ik ‘m vind. Ik moet toegeven dat ik ook meer met Zero Dark Thirty heb dan met The Hurt Locker, alhoewel de films qua stijl wel degelijk op elkaar lijken. En al won The Hurt Locker in 2010 dan wel de Oscar voor Beste Film (ook nog eens van Avatar), dat verwacht ik bij Zero Dark Thirty toch niet. Mogelijk dat de controverse (in Amerika) daarvoor te groot is, maar de concurrentie is dit jaar ook ’n stuk sterker…
Aan de andere kant: toen ik die aflevering van The Newsroom (over de vangst van Bin Laden) zag, snapte ik ook niet echt waar die New Yorkers zo’n heisa over maakten, dus mogelijk heb ik ’t wel mis en kiezen ze daarom toch wel voor deze thriller…
Mooi geschreven interessante review. En Ed inderdaad bedankt voor je mooie spoiler ;)
Heb m vorige week in de sneak gezien en is voor mij mneteen mijn top 5 binnengedrongen.Heb met de boeken de Jacht op Bin Laden en No Easy Day al maandenlang me ingelezen op deze zaak en de fil was voor mij dus de visualisatie van dit.En dat is uitstekend gedaan.Het doorzettingsvermogen van Maya de bazen te overtuigen tot een aktie ipv het simpelweg droppen van bommen.
De aanval door de DevGru is prima in beeld gebracht gedeeltelijk met nachtzicht.
Enigste filmische detail is de identificatie van het lijk door Maya, dat is volgens de diverse schrijvers niet zo verlopen.
Het vertrek van haar als single passenger in de grote C 130 wel en dit is een passend einde van deze indrukwekkende film.
Ed, bedankt voor je enthousiaste reactie, maar zou je wel iets van "SPOILER ALERT" willen typen voordat je écht inhoudelijke zaken 'verklapt'. Niet iedereen heeft zich vooraf zo goed ingelezen als jij ;)…