Nanjing! Nanjing (a.k.a. City of Life and Death – 2009)
Dat de gruwelijke slachting van zo’n beetje een hele stad aan het begin van de Tweede Sino-Japanse Oorlog (1937-1945) naderhand om diverse redenen in de doofpot werd gestopt is al genoeg reden om City of Life and Death te kijken. De gruwelijkheden worden in zwart-wit getoond, wat mogelijk voorkomt dat je wegrent van een scherm dat anders te roodgekleurd wordt, en door niet te kiezen voor één rode draad neemt regisseur en schrijver Chuan Lu wel een risico, maar ik moet eerlijk zeggen dat ik bij sommige beelden nog steeds dezelfde emoties op voel komen als ik had bij bv. The Pianist en Schindler’s List.
Voor ons is de Tweede Wereldoorlog voor 95% het verhaal van de Duitse bezetting en de moord op meer dan zes miljoen Joden. Dat er tegelijkertijd een andere oorlog woedde wist ik eigenlijk helemaal niet. Natuurlijk weet ik dat Japan na Pearl Harbor ineens ook bij de toenmalige axis of evil hoorde doordat ze ’t Westen aanvielen, maar dat de Japanners vier jaar eerder de toenmalige hoofdstad van China al leegschoten, -plunderden en -verkrachten wist ik niet. De film Shanghai boeide me niet genoeg om me daar na het zien van die film meer in te verdiepen, en die film over John Rabe (een Duitse nazi in dienst van Siemens, die in Nanking duizenden Chinezen redde, juist van dit bloedbad) van een paar jaar geleden heb ik niet gezien. En laat die Rabe nu ook in deze film aanwezig zijn. Wel in een bijrol, maar dat is eigenlijk met alle karakters ’t geval…
Alhoewel: de film begint (en eindigt) met de Japanse soldaat Kadokawa tijdens het beleg van de stad. Via een paar beschreven postkaarten wordt uitgelegd hoe groot en belangrijk Nanking was, maar daar houdt de uitleg verder ook wel op. En voor een film die voornamelijk voor het verwerkingsproces van Chinezen is gemaakt is meer uitleg misschien ook wel niet nodig. Ik moet eerlijk zeggen dat ik wel wat moeite had met ’t ontbreken van een conventionele structuur, naast ’t feit dat ik ’t waarschijnlijk net zo lastig vind om Chinezen en Japanners uit elkaar te houden als dat het voor Aziaten lastig zal zijn om Nederlanders en Engelsen uit elkaar te houden. Dat kan politiek incorrect klinken, maar zag ik niet ooit in een Kurosawa-film hoe een Japanse vluchteling zich vrijwel ongemerkt kon verschuilen in een Chinees stadje omdat niemand zag dat hij Japanner was..?
Wat ik enkel wil aangeven: door dat onvermogen mijnerzijds, gekoppeld aan de keuze van Chuan Lu om bewust geen duidelijke en gedramatiseerde rode draad in z’n film te verwerken, vond ik ’t erg lastig om de diverse verhaallijntjes uit elkaar te houden. Hierdoor vond ik ’t lastig om extra mee te leven met de karakters. Maar mogelijk is dat ook wel goed, want de gruwelijkheden die je af en toe zelfs lichtelijk terloops te zien krijgt zijn al zo heftig dat extra dramatisering mogelijk too much was geweest. Daardoor krijgt de film ook iets documentaire-achtigs (zeker ook door het gebruik van zwart-wit), wat misschien ook wel bijdraagt aan ’t feit dat ik een paar dagen later nog altijd wat beelden heel ‘makkelijk’ terug kan halen.
Als productie is City of Life and Death ook geweldig groots. De muziek, de gevechten, het spel van de acteurs… En dat voor een regisseur die pas z’n tweede of derde film regisseert. Voor z’n eerste won hij al de Grand Jury Prize op Sundance, en deze film heeft vooral in Azië veel prijzen in de wacht gesleept. Maar ik moet ook toegeven: ik weet te weinig van de geschiedenis tussen deze landen om te weten of deze slachting nog altijd invloed heeft op de betrekkingen tussen beide landen. Wat ik wel las is dat het ontkennen van deze vernedering en nederlaag door de Chinese overheid een extra klap in het gezicht van de slachtoffers is geweest, en daarmee is deze film waarschijnlijk vooral voor het Chinese volk ontzettend belangrijk. Want stel je eens voor dat de holocaust na de Tweede Wereldoorlog bewust verzwegen en misschien zelfs ontkend was door Europese regeringen…