Gæsterne (a.k.a. Speak No Evil – 2022)
Thematisch gezien geïnspireerd door een citaat van een 18e eeuwse Ierse politicus, is Speak No Evil een behoorlijk opvallende horror-thriller. Direct na afloop vroeg ik me af naar welk bijbelverhaal ik gekeken had, waardoor ik ook direct begreep waarom deze net zo goed in filmhuizen als in commerciële bioscopen draait.
Speak No Evil – of Gæsterne (de officiële Deense titel) – is namelijk een creepy slow burner die net zo goed over sociaal geaccepteerd gedrag gaat, als over het (uiteindelijk best rechtlijnige) horror-thriller-plotje.
Het verhaal
Bjørn (Morten Burian) is met z’n vrouw Louise (Sidsel Siem – Borgen (tv) – Koch) en dochter Agnes (Liva Forsberg) op vakantie in Toscane. Maar niet voordat we in het openingsshot de grote invloed van de theatrale musical score hebben gevoeld, als het Nederlandse gezin van Patrick (Fedja – Karakter, Overspel (tv) – van Huêt), Karin (Karina – Wolfsbergen, Keizersvrouwen (tv) – Smulders) en Abel (Marius Damslev) aankomt bij de villa waar meerdere gezinnen verblijven. Direct herken je het genot van klikken met totaal onbekende mede-vakantiegangers. De gezinnen van Bjørn en Patrick blijken het namelijk zeer goed met elkaar te kunnen vinden.
Een paar maanden later krijgt het Deense gezin onverwacht een kaart van de Nederlanders. Een uitnodiging om op bezoek te komen wordt eerst wat onwennig gelezen, maar vooral Bjørn merkt dat hij wel wat afwisseling kan gebruiken. Hun leven in hun Kopenhaagse appartement is aardig geestdodend, iets dat ook duidelijk voelbaar wordt in een paar scènes waarin we echt ín Bjørns hoofd lijken te zitten.
Niet veel later besluit het gezin daarom op de uitnodiging in te gaan. Ze stappen in de auto, en een schamele acht uur later komen ze aan bij Patrick, Karin en Abel. En waar Louise direct al wat wrijvingen voelt, voelt Bjørn zich zeker aangetrokken tot Patricks wat rauwere onverschrokkenheid. Langzaam beginnen er echter wat scheurtjes te ontstaan in dat idyllische bestaan op het Nederlandse platteland. Maar waar trekken de Denen hun grens..?
“Vertrek nou go#%$rdomme..!“
Ik geef eerlijk toe: de makers hadden me wel lichtelijk ’te pakken’. Ik kreeg halverwege namelijk wel het gevoel, dat ze natuurlijk ook gewoon weg zouden kunnen gaan. Dat ze dit slechts ten dele doen, dat leverde wel wat “Oh nee, het is toch niet dom uitgewerkt?“-gedachtes op. Maar wat bleek: het is de bedoeling dat je dit gaat voelen – spoiler alert – want dat is bijna letterlijk het thema van de film. De film lijkt namelijk een kritiek op (of aanklacht tegen) apathie en onze drang om anderen te pleasen. Die Ierse politicus waar ik het in de intro over had, is Edward Burke. Hij stelde ooit: “The only thing necessary for the triumph of evil is for good men to do nothing.” Koppel dat aan de eindscène, en je kunt begrijpen waarom ik direct na afloop dacht aan de bijbel. De film speelt namelijk zeker met metafysische vraagstukken die we vooral uit dat dikke boek kennen – einde spoiler alert. Iets dat eigenlijk allemaal samenkomt in één simpel, kort antwoord dat Patrick in de film geeft.
Cast & crew
Eigenlijk worden alle vier de hoofdrollen goed neergezet, wat vooral komt doordat ook hun irritante kanten nuttig blijken. Louise was namelijk zo’n type waar ik normaliter een behoorlijke hekel aan heb (zo overbezorgd dat zo’n beetje alle vreugde uit haar leven lijkt te zijn geperst), dus wat Bjørn ooit in haar zag, dat weet ik niet. Totdat het karakter van Bjørn zo apathisch wordt, dat je hem als kijker bijna zelf wakker wilt meppen. Karina Smulders’ rol lijkt wat simpel/plat, maar ook dat hoort past uiteindelijk ook erg goed in het verhaal. Daarnaast mag ze wel iemand spelen waarvan je niet weet hoe ‘gek’ ze is, en daar hangt wel een lekkere f%#cked up-sfeer omheen. Van Huêt lijkt bijna teveel te genieten in z’n rol, maar ook dat blijkt functioneel.
Natuurlijk is dat voor een zeer groot deel de verdienste van de regisseur en/of van de schrijver van het scenario. In dit geval is dat dezelfde Christian Tafdrup (al schreef hij het scenario wel met z’n broer Mads). Nu heb ik zijn vorige twee films niet gezien – En frygtelig kvinde (a.k.a. A Horrible Woman) en Forældre (a.k.a. Parents) – maar die lijken thematisch gezien wel een beetje voorbodes van deze film te zijn geweest. Ik vond het – naast de goed opgebouwde sfeer – vooral opvallend hoe ‘praterig’ de film was, als in: veel van de spanningen worden wel gewoon uitgesproken, waarna het aan de karakters is wat ze hier dan uiteindelijk mee doen. Met andere woorden: er zijn niet veel momenten dat de ‘over-alles-prater’ die ik ben dacht: “Damn, als je dit gewoon uitspreekt, dan is er toch niks aan de hand!??” (m’n ‘kritiek’ op bijvoorbeeld About Schmidt, die ging over een man die 65 jaar lang niet gezegd had wat hij voelde; later kwam ik er pas achter hoe sommigen hun hele leven lang gevoelens kunnen verzwijgen). Het crewlid dat ook echt nog wel bij naam genoemd moet worden is componist Sune Kølster, die met z’n klassieke, soms wat surrealistische muziek echt wel verantwoordelijk is voor een zeer groot deel van de spanning in de film. Ik hoorde mezelf namelijk een paar keer letterlijk denken: “Sow, die schrijver heeft dus vooraf echt wel op de kracht van muziek moeten vertrouwen, want ‘kaal gezien’ is dit een best saai shot, maar qua beleving is het super-creepy..!”
Final credits
En misschien is dat ook wel de reden, dat de film zo goed blijft hangen. Kan natuurlijk ook deels komen, doordat ie grotendeels ‘hier in de buurt’ is opgenomen. Al ligt de hoofdoorzaak daarvan natuurlijk wel wat dieper. En dat bedoel ik als groot compliment voor deze Deens-Nederlandse productie.
Daarnaast voelt de film ook wel een beetje als een mix van Alex – Borgman, De laatste dagen van Emma Blank – Van Warmerdam (vanwege de ongemakkelijke dialogen) en Ari – Hereditary, Midsommar – Aster, al kan ik me voorstellen dat ik hiermee je verwachtingen ook wel weer iets téveel omhoog stuw. Het is en blijft namelijk ook zeker wel een best rustige thriller, met ‘slechts’ een paar horror-elementen…