Just Mercy (2019)
Misschien wel het grootste compliment dat ik deze kwaadmakende en indrukwekkende film kan maken, is dat ik tijdens de aftiteling dacht: “Hey, dat was een goed waargebeurd verhaal, maar dan in vrij korte tijd verteld!” Toen ik echter zag dat het inmiddels 2 uur en 16 minuten later was, was ik dan ook aardig verbaasd. Maar zó goed wordt het verhaal dus verteld, en zo goed zat ik er ook in. Zou dat komen doordat de montage van de film bijna een jaar in beslag nam, omdat ook de makers wisten dat ze zo’n belangrijk verhaal zo goed mogelijk moesten vertellen?
Dat ze dat gelukt is, blijkt misschien wel ’t beste uit het feit dat Kim Kardashian & Kanye West (dat ik die namen ooit zou gebruiken in een recensie!) inmiddels flink wat bioscoopzalen in de VS volledig hebben afgehuurd, om ook mensen die geen geld (over) hebben voor een bioscoopkaartje, deze film toch te laten zien…
Het verhaal
Johnny D. (Jamie Foxx) is eind jaren 80 van de vorige eeuw eigen baas en geniet van het kappen van bomen in de bossen van Alabama. Op weg naar huis wordt hij echter gearresteerd door de lokale politie, al voel je dan aan alles al aan, dat er iets niet klopt. In een volgende scène maken we kennis met de net afgestudeerde Bryan Stevenson (Michael B. Jordan), die als advocaat – tegen de wens van z’n moeder in – besluit naar Alabama te vertrekken, om daar kansarme (en veelal zwarte) gevangenen in de dodencel te gaan verdedigen. Hij richt het Equal Justice Initiative op, en komt er al snel achter dat z’n moeders angst best gegrond was. Het was toen namelijk pas zeven jaar geleden dat er nog een zwarte man gelyncht werd door een groep racisten, en al snel wordt ook Bryan geconfronteerd met dat daar nog 100% geïnstitutionaliseerde racisme. Ook de reden dat vrijwel al z’n cliënten in de dodencel (die zelf overigens niets hoeven te betalen voor Bryans hulp) zwart zijn.
Eén van z’n cliënten is natuurlijk – daar zit je als kijker ook op te wachten – Johnny D. Hij heeft de hoop op iets van juridische gerechtigheid echter allang verloren, want het bewijs – dat hij de moord waarvan hij beschuldigd wordt niet gepleegd kan hebben – is zó groot, dat dit enkel door een mega-rot en racistisch systeem genegeerd kan worden. Dus dan kan die jonge advocaat nog wel zó vastberaden zijn, vertrouwen heeft hij er niet meer in. Maar met de hulp van Eva (Brie Larson) weet Bryan van geen ophouden, hoe heftig de verschillende zaken hem ook aangrijpen…
To Kill a Mockingbird-link
Het verhaal speelt zich af in Monroe County, Alabama. De beroemdste inwoner was ooit Harper Lee, schrijver van de literair klassieker To Kill a Mockingbird. Treffend voor hun ignorance, maar ergens ook meelijwekkend, is hoe de net aangekomen Bryan door iedere local gevraagd wordt of ie al naar het museum is geweest, gewijd aan dat boek. Waarschijnlijk hebben de locals niet door dat Lee’s verhaal grotendeels over hen zelf gaat. Een link die de makers zelf zeker wel gelegd hebben, want voor de naam van de zwaar racistische sheriff in de film hebben ze dezelfde naam gekozen als in Lee’s boek: Tate…
Maar inderdaad: Just Mercy gaat (ook) over het grove onrecht in het Amerikaanse rechtssysteem, waarin zwarte Amerikanen nog altijd hetzelfde racisme voelen dat de slavernij zo lang in stand kon houden (Michael Moore claimt zelfs dat zoveel zwarte Amerikanen zo snel/makkelijk worden opgesloten in gevangenissen, zodat ze daar als zeeeeeeeeeeer goedkope arbeidskrachten (lees: slaven) kunnen werken voor bv. Apple). Natuurlijk is de film zo opgebouwd dat hij al m’n gevoelens van onrecht triggerde, maar ook zonder dramatisering zou het verhaal van Johnny D. iedereen met een kloppend hart gruwelijk kwaad moeten maken. Al denk ik ook direct aan een prachtige scène, waarin Stevensons verslagenheid na een uitspraak door Johnny D. zelf juist wordt gerelativeerd. En dan voel je pas echt hoe heftig de ‘ontmenselijking’ in de dodencel is. Dat je als veroordeelde op gegeven moment zelf je eigen waarheid niet meer ‘weet’…
Crew & cast
Zoals waarschijnlijk de meeste Nederlanders kende ik Bryan Stevenson en dit verhaal vooraf niet. Terwijl Stevenson uiteindelijk wel tal van prijzen heeft gewonnen, zoals de Olof Palme Prijs, en ook de Four Freedoms Award: allemaal prijzen voor mensen die zich inzetten voor sociaal onrecht. En deze film is dus gebaseerd op het boek van Stevenson zelf. Regisseur Destin Daniel Cretton vertaalde dat boek, met z’n ‘vaste’ scenarist Andrew Lanham, tot het script van deze film. Samen maakten ze eerder ook The Glass Castle, één van de twee eerdere films van Cretton waarin Brie Larson een hoofdrol speelde (de andere: Short Term 12). Eén van de opmerkelijkste dingen die ik op crew-vlak echter vond, was dat editor Nat Sanders een jaar over de montage deed. Juist omdat het verhaal hem zo aangreep, en hij het daarom zo goed mogelijk neer wilde zetten. Terwijl Sanders eerder toch ook al de prachtige verhalen van Moonlight en If Beale Street Could Talk monteerde…
Ik schaam me nog altijd wat, dat ik Fruitvale Station nooit gezien heb. Maar daardoor verraste Michael B. Jordan mij hier dus nog meer, want hij laat zoveel meer zien dan z’n actiekwaliteiten, die hij in o.a. Creed en Black Panther kon etaleren. Hij acteert veel met z’n ogen, die emoties uitten die hij als advocaat verbaal beter inhield en/of opkropte. Erg knap! Daarnaast toont Jamie Foxx weer dat hij ontzettend goed is. Hij speelt hier mooi ingetogen, met een cynische intelligentie met toch ergens nog een prachtige ‘hoop’ op iets van gerechtigheid. Larson is gewoon goed in haar rol, waarvoor ze zich volgens mij niet gruwelijk hard hoefde in te spannen. Maar denk dat zij vooral ook gevraagd (en of ‘gebruikt’) is, om een groter publiek te trekken. Iets dat ik normaliter kritischer zou beoordelen, maar bij deze film vind ik dat meer dan geoorloofd.
In bijrollen vallen ook flink wat acteurs op. Zo is Tim Blake Nelson (recentelijk nog gezien in de geweldige TV-serie The Watchmen) best geweldig in de rol van Ralph Myers (de man op wiens verklaring Johnny D. veroordeeld is). Prachtig als duidelijk wordt hoeveel angst er eigenlijk achter z’n valse verklaring schuilging, en de bijbehorende tics balanceren mooi op het randje van ‘Is die gast coocoo of zo?’ en ‘Damn, die heeft echt problemen!’. Rob Morgan kun je herkennen als Hap uit het misschien wel net zo indrukwekkende/kwaadmakende Mudbound, terwijl je O’Shea Jackson Jr. waarschijnlijk herkent van de rol waarin hij z’n echte vader Ice Cube speelt, in Straight Outta Compton. En als laatste wil ik Rafe Spall nog even benoemen. Hij is dan wel als Brit geboren, hier speelt ie de lokale openbaar aanklager, met onbewust ingegroeid racisme. Je kunt Spall herkennen uit The Big Short, Life of Pi én Hot Fuzz.
Final credits
Indrukwekkend ook om aan het eind van de film foto’s van de echte personen te zien, en erachter te komen wat er uiteindelijk met hen gebeurd is. Iets waar wat hoop in zit, maar wat je net zo goed weer kwaad maakt. En dat is het juiste doel van deze film, want hoe prachtig subtiel het acteerwerk, de regie en de montage ook is, het racisme dat nog altijd aanwezig is in onze maatschappij (ook in de onze ja, al kan ik zo’n elf maanden per jaar mezelf wel wijs maken dat het hier minder is dan in de VS) is totaal niet subtiel, maar juist grof en schofterig. En dat mag wat mij betreft best onsubtiel en recht in onze faces getoond worden…