Persepolis (2007)
In deze Iraans/Franse animatiefilm zien we het autobiografische levensverhaal van Marjane Satrapi, die van jong meisje tijdens de Iraanse (islamitische) revolutie opgroeit tot moderne Iraanse vrouw in Parijs. Het verrassende aan deze film is dat het eerste deel van ’t verhaal, als Marjane zelf nog jong is, erg doet denken aan een geschiedenisles op de basisschool of brugklas, en dat stond me initieel wat tegen. Maar als Marjane in de film opgroeit verandert de manier van vertellen ook en wordt het een steeds schrijnender verhaal. En dat greep me op ’n gegeven moment zo aan, dat ik op twee-derde in de film me afvroeg of ze niet terug konden gaan naar die wat kinderlijke geschiedenisles-vorm…
Natuurlijk is het beter dat ze dit niet doen, en de film wordt ook zeker geen zwaar tragische en zwartgallige film, want daarvoor bevat de film teveel humor. Gebaseerd op Satrapi’s eigen comics toont het een verrassend beeld van de Iraanse samenleving. Doordat ik A Separation eerder zag vond ik ’t jammer dat de beoogde ‘verrassing’, dat de gemiddelde Iraniër net zo goed onze (westerse) idealen (en materialisme) nastreeft als dat wij dat doen, bij mij niet echt aan kwam. Maar achteraf gezien vullen beide films elkaar ook erg goed aan. A Separation is een prachtig drama over het leven in Teheran nu, terwijl Persepolis de geschiedenis van de laatste 40+ jaar laat zien, als achtergrond bij ’t leven van hoofdrolspeelster Marjane.
“Het zijn net mensen!”
Een ander klein punt van kritiek kwam doordat ik de Amerikaans nagesynchroniseerde versie zag. Want ondanks de aanwezigheid van Sean Penn, Iggy Pop en Gena Rowlands in de voice-cast had ik toch liever ’t originele Frans gehoord (en nog liever ‘gewoon’ in ’t Perzisch). De Amerikaanse accenten leken af en toe zelfs extra aangezet en dat gaf de film voor mij een storende connotatie. Mogelijk hebben ze het juist zo aangepakt om ’t Westerse publiek makkelijker te laten identificeren met de karakters (zie Joris Luyendijk’ quote hierboven), maar voor mij voelde het lichtjes aan als onrespectvol. Maar soit: dat heeft niks met de kwaliteit van de film te maken, meer met mijn beleving. Maar mocht je deze film gaan kijken, kijk dan de Franse versie…
Oscarnominatie
Opvallend in dat licht is dat de Fransen deze film in 2008 inzonden in de categorie Best Foreign Language Film bij de Oscars. Daar werd de film niet in genomineerd, maar uiteindelijk wel als Best Animation, waarin de film werd verslagen door Ratatouille. Achteraf denk ik dat de Fransen gelijk hadden, want ondanks dat de animatie erg verrassend en creatief in elkaar zit, is het ’t verhaal en de structuur waarin het verteld wordt hetgene dat de film ruim boven het gemiddelde uit laat springen.
Het knappe aan deze film, naast de gedurfde structuur en manier van vertellen, is dat er nergens echt een beschuldigende vinger wordt uitgestoken. Het wordt puur vanuit Marjane’s oogpunt belicht, en dat verandert van naïef opportunisme van de jonge Marjane tot het wat cynische maar ook melancholische van de volwassen Marjane. Daarnaast wordt het drama vaak genoeg afgewisseld met leuke humor (ik vraag me serieus af hoeveel vrouwen na het zien van deze film iets met ‘koud-water-borst-badjes’ gaan proberen ;)) en eindigt de film ook nog eens op ’n moment dat ik dacht “Ja, mooi als ze ‘m hier durven te laten eindigen“.
Geschiedenis
Oh ja, kort nog iets over de titel. Persepolis is de naam van een nederzetting, gebouwd in de vijfde of zesde eeuw voor Christus, waar de sjahs audiëntie hielden en het volk belasting kwam betalen. Waar de gebouwen initieel door slaven werden gebouwd, valt het cultuurhistorisch vooral op dat de latere bouwers niet alleen betaald werden, maar dat er ook voor de families gezorgd werd van arbeiders die gewond raakten of zelfs ’t leven lieten bij de bouw. Met andere woorden: de naam refereert ook aan de rijke geschiedenis van Iran en ’t feit dat het volk en verhaal gegrond is in één van de vier (of zes, als je de geschiedenis van de Indiaen kent) vroege beschavingen.
Dus niet alleen voor het produceren van een aantal ontzettend mooie films mogen we het Iraanse volk ook best bedanken voor hun rol in de geschiedenis van ook onze beschaving…