LOLA (2022)
Het gebeurt niet zo vaak, dat ik vind dat een film te ‘snel’ een verhaal vertelt. Maar dat is dus wat bij het zeker interessante en behoorlijk intrigerende LOLA wel het geval was. Naast het feit dat ik na afloop terecht Ron – Anchorman – Burgundy’s “Well that escalated quickly!” kon bezigen, was m’n volgende reactie: “Eigenlijk voelde deze aan als een hele vet geproduceerde Black Mirror-aflevering met een meer dan interessante premisse.” Die dus wel wat meer tijd verdiende, if you ask me…
Maar ergens is LOLA ook zo ‘klein’/onafhankelijk, dat ik nu ineens aan een film als Nacho Vigalondo’s Los cronocrímenes moet denken. En met een tweetal hoofdrolspelers die een goed contrasterende (en stiekem ook functionele) vrijheid met het gezette tijdsbeeld neerzetten…
Het verhaal
De film opent met een title card, waarop vermeld wordt dat er in 2021 filmopnames zijn gevonden in een oud, vervallen huis. Direct daarna duiken we in deze voornamelijk (of geheel?) in 4×3-formaat opgenomen beelden, en zien we hoe Thomasina (Emma – The End of the F***ing World (tv), The Witcher (tv) – Appleton) en Martha Hanbury (Stefanie Martini) nogal vooruitstrevende wetenschappers zijn. Vrij karig uitgelegd leren we hoe ze ontdekt hebben dat radiogolven oneindig ‘doorgaan’ in de ether, waardoor het eenvoudig voor te stellen is, dat je dus ook radiogolven uit het verleden kunt opvangen. Maar wat van jou als kijker vrij terloops wordt verwacht is dat je gelooft dat dit dan ook met golven uit de toekomst moet kunnen. Met andere woorden: de zussen bouwen een machine waarmee ze de toekomst niet alleen kunnen horen, maar zelfs kunnen zien.
Ik merk nu tijdens het schrijven van bovenstaande dat dit twee best grote ‘geloofssprongen’ zijn, die ik tijdens de film vrij eenvoudig maakte (wat een compliment is). Maar nu ik er achteraf over schrijf, begrijp ik ineens ook wel waarom deze film op IMDb niet boven de 6,5 uit komt. Ga je namelijk rationeel nadenken, dan lijkt de ratio in de film ietwat wankel.
Maar soit, dit deed tijdens het kijken vrij weinig af aan mijn beleving, als ik eerlijk ben. Zeker omdat het thema redelijk mysterieus is uitgewerkt en het verhaal dus ook zeer vlot verteld wordt. We zitten namelijk aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, en hun titulaire machine helpt de dames om het verloop van die oorlog – zoals ook wij als kijkers die kennen – te veranderen. Maar waar hun intenties initieel puur menselijk en daarmee ‘logisch’ zijn, zijn de gevolgen (natuurlijk) een stuk groter. Waardoor ik zeker even aan Kubricks 2001: A Space Odyssey moest denken. En niet omdat Kubricks naam ook letterlijk in de film voorbijkomt…
Leuke vondsten, maar (te) grote disbelief achteraf?
Ja, die ‘angst’ dat de mooiste dingen uit ons gezamenlijke verleden (in de film opgehangen aan onder andere David Bowie, Bob Dylan en eerdergenoemde Kubrick) door acties naar aanleiding van de bevindingen van LOLA ineens niet meer zouden bestaan, daarmee wordt wel goed ‘gespeeld’. Natuurlijk denken film- en tv-freaks als ik dan ook aan iets als Watchmen (zowel film als serie), of mogelijk zelfs aan The Man in the High Castle (tv). Aan de andere kant: als je in het verleden zaken verandert, waardoor sommige personen nooit geboren worden en sommige events nooit plaats zullen vinden, dan is dat enkel negatief in dat onze herinneringen niet meer kloppen. Die niet geboren mensen lijden dan natuurlijk helemaal nergens onder. En over zulke zaken nadenken is best een hobby van mij. Daarnaast willen de makers zeker een ode brengen aan Kubrick, want niet alleen z’n naam wordt genoemd, ook de titel van Dr. Strangelove is subtiel vernacheld in de film. Maar de grootste reden om aan hem te denken, is de thematiek uit 2001, die zeker meegespeeld heeft bij het schrijven van het scenario van LOLA.
Ook toont de film dus best een vrijheid (in naaktheid en woordgebruik) die heerlijk contrasteert met het jaren-40-tijdsbeeld van de film; iets dat wordt versterkt doordat alles in zwart-wit wordt getoond. En ja, er waren tijden waarin men minder preuts was dan de filmwereld nu is, maar hier kijk je vooral naar een film die hedendaagse vrijheid transporteert naar die tijd. En vanwege het ’tijdreis’-aspect in de film ook nog functioneel, want natuurlijk kunnen de zussen beïnvloed zijn door kleding- of muziekstijlen uit de door hen al geziene toekomst…
Cast & crew
Ik moest bij Stefanie Martini een paar keer aan (actrice) Greta Gerwig denken, want daar lijkt ze wel wat op. Nu filmt haar Martha/Mars-karakter 85% van de beelden die we zien, dus zij is minder in beeld dan zuslief Emma Appleton, die met haar kapsel wel een beetje past bij die fascistische leider uit die tijd. Knap hoe je als kijker nooit helemaal weet wat vooral Thomasina’s motivatie is, en dat draagt wel bij aan het meeslepende van het verhaal. Verder bevat de film enorm veel karakters, maar toch een beste kleine cast. Veel van de beelden – zoals die van Churchill, Roosevelt, Hitler en andere bekende (historische) figuren – zijn namelijk gewoon historische beelden, waarbij ik een paar keer dacht: “Zouden ze voor die stem van Churchill misschien al kunstmatige intelligentie gebruikt hebben?“. Maar toen zag ik op de aftiteling toch wel een acteur gecredit worden voor deze stem. Dus zó hip is de film nóg niet…
Iets dat overigens wel had gepast, want als je net zo diep in het verhaal verstrikt raakt als ik, dan begrijp je mogelijk wel dat ik na afloop buiten de bioscoop mezelf voorstelde dat de zussen in de film ook naar ‘ons’ als publiek in het nu hadden kunnen kijken. Natuurlijk is dit een teken voor hoe interessant de thematiek in m’n hoofd doorspeelde. Wat overigens ook de reden was, dat ik de film zelfs zo’n drie tot vier minuten eerder had afgekapt. Want regisseur én scenarist Andrew Legge had het einde mogelijk nog net wat interessanter en/of gedurfder kunnen maken, door die laatste scène eraf te laten. Ik begrijp dat het commercieel ‘slimmer’ was om dit toe te voegen, maar op mij kwam het nét wat te uitleggerig over. Maar gezien Legge’s oeuvre (met vooral kortfilms) weet ik zeker dat hij hier wel over nagedacht móet hebben. Hij maakte namelijk vooral films met vergelijkbare wetenschappelijk-onderzoekenede thema’s. Zo brak hij door met een kortfilm over een machine die in het verleden kon kijken, maar maakte hij ook iets over een mechanische wet nurse, en een kortfilm over een uitvinder en z’n strapatsen. Dus hij zal hierover vast wel meer nagedacht hebben dan ik. En iets waar hij geweldig over heeft nagedacht, is de vette muziek die hij Neil Hannon (van The Divine Comedy) heeft laten maken voor de film. Hierin is die 70’ies-vibe van Bowie heel gaaf ‘omgeschreven’ naar meer fascistische muziek, en dat werkt erg goed. Hannons muziek werd overigens eerder ook al gebruikt in topfilms als Holy Motors, The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy en Le fabuleux destin d’Amélie Poulain, to name just a few…
Final credits
Grappig hoe ik tijdens het schrijven van deze recensie m’n kritiek eerst voelde opzwellen (tijdens het beschrijven van het verhaal), maar ik bij het beschrijven van de thematiek weer een stuk enthousiaster werd. Waardoor m’n vergelijking met Black Mirror aan de ene kant wat te negatief aanvoelt (al genoot ik best hard van seizoen 6 van die ‘serie’ hoor). Aan de andere kant: geweldige ideeën zitten er genoeg in die Charlie Booker-tv-pareltjes, en als je je dan voorstelt dat ze één van de vettere Black Mirror-achtige ideeën met een ogenschijnlijk behoorlijk groot budget tot (niet al te) lange speelfilm hebben mogen uitwerken, dan verwacht ik dat jij allang weet of dit iets voor jou is of niet.
Ik ben in elk geval wel blij dat ik LOLA gezien heb…