Michiel de Ruyter (2015)
Herman Pleij schrijft in Moet kunnen dat als er één overkoepelend identiteitskenmerk van ‘de Nederlander’ bestaat, dat dat onze afkeer tegen ‘verbeelding’ is. Als in: trots zijn op iets dat we bereikt hebben dient direct de kop ingedrukt te worden door op z’n minst relativering, want we zouden ons toch eens iets verbeelden zeg. Dat het heldenepos Michiel de Ruyter stevige kritiek krijgt omdat De Ruyter zeker ook een ‘slavernijschoft’ blijkt te zijn geweest, dat is dan ook iets zeer Nederlands. Misschien is het daarom maar goed dat regisseur Roel Reiné wat veramerikaniseerd is teruggekeerd van z’n Hollywood-avontuur, want ik vond Michiel de Ruyter een best meeslepende geschiedenisles. Ik verwachtte vooraf namelijk een stuk kritischer te zijn over de film, maar ik ben aardig mild. Natuurlijk heb ik ook zeker wel wat aan te merken, maar zeker het drama werkte behoorlijk goed…
Het verhaal
In de zeventiende eeuw is Nederland één van de machtigste naties ter wereld, maar wel altijd op voet van oorlog met die andere machthebbers als Frankrijk, ‘Duitsland’ en vooral de Engelsen. Om onze handelsroutes (en inderdaad ook slavernijroutes) veilig te stellen waren we lange tijd vrijwel continu in gevecht met de Engelse vloot, waarin eerst Maarten Tromp (Rutger Hauer) en daarna Michiel de Ruyter (Frank Lammers) onze vloot leidde. Op politiek vlak was Nederland echter nog erg verdeeld tussen Orangisten en staatsgezinden. Prins Willem III (Egbert Jan Weeber) werd van alle kanten beïnvloed, vooral door z’n oom en koning van Engeland (Charles – Game of Thrones – Dance) en de Rotterdamse regent Johan Kievit (Derek de Lint). Aan raadspensionaris Johan de Witt (Barry Atsma) de vrijwel onmogelijke taak om in dit gluiperige politieke spel het overzicht te bewaren, wat hem uiteindelijk ook niet lukte.
Maar voordat de ondergang van De Witt nogal grafisch in beeld wordt gebracht (en dan zag ik nog de gecensureerde (?!?!?) 12+-middagvoorstelling) volgen we natuurlijk onze zeeheld De Ruyter, met al z’n koppigheid en strategische vermogens. Want dat hij een uitmuntend strateeg was, daarover zul je waarschijnlijk ook in Engelse en Franse geschiedenisboeken nog wel wat terug kunnen vinden. Dat die strategieën voor een ‘maritieme leek’ als ik vooral uit woorden en minder uit duidelijke acties bleek, ondanks de vele topshots, dat vergeef ik de makers wel. Daarnaast wordt De Ruyter neergezet als ultiem loyaal aan het land (ongeacht de heersers), als ‘bedenker’ van de zeesoldaten oftewel mariniers (!) en als visionair op het gebied van de-escalatie van die gespannen situatie zo rond 1672.
Kritiek op De Ruyter
En ja, naast het niet tonen van ons koloniale en slavenverleden nemen de makers, in het episch neerzetten van De Ruyter, natuurlijk een vrijheid die in het verkeerde keelgat zal schieten van bijvoorbeeld de demonstranten die afgelopen maandag ook bij de première aanwezig waren. Dat ze de film liever Michiel de Rover hadden genoemd, omdat De Ruyter in eerste instantie eigenlijk een privateer (kaper) was, oftewel een soort piraat die onder Nederlandse vlag schepen van concurrerende wereldmachten mocht plunderen. Iets wat in die tijd overigens zo ‘gewoon’ was, dat mogelijk de naam “de Ruyter” daar ook van afgeleid is. Dus in zijn naam zit dat plunderende karakter van deze admiraal reeds verwerkt. Daarnaast wordt de geschiedenis in 99,9% van de gevallen geschreven door de overwinnaars, die daarbij vaak hun grofheden en fouten achterwege laten. Maar dat zou ik bijna iets menselijks willen noemen, want doen we dat niet allemaal? Want is jouw CV bijvoorbeeld 100% eerlijk over elke ‘baanswitch’ in je leven?
Kritiek op de film
Zoals ik al zei: eigenlijk was ik aardig positief verrast door Michiel de Ruyter. Vooral omdat ik het drama best stevig voelde. Daarvoor heeft Reiné overigens een aardige overdaad aan van die epische beeldrijmscènes in de film gestopt: scènes waarin twee of drie situaties die (al dan niet metaforisch) iets met elkaar te maken hebben onder een stevige musical score door elkaar worden geknipt. Alhoewel er wel af en toe een wat misplaatst contrast zit tussen epische shots van De Ruyter en een sullig loopje of sprongetje van hem. Een ‘contrast’ dat ik ook zag tussen verschillende scènes waarin veel visuele effecten zijn gebruikt. Waar het 17e eeuwse Nederland (met Vlissingen, Den Haag en Amsterdam) verrassend goed wordt neergezet (zeker ook een compliment voor de production designer), daar ziet Londen er echt té digitaal uit. Als in: bijna jammer dat Reiné dat niet meer in Amerika heeft kunnen laten doen, want dat brak wel een beetje de geloofwaardigheid.
Cast & crew
Qua acteerwerk is Michiel de Ruyter gewoon een Nederlandse film. De hoofdrollen worden meer dan voldoende gespeeld, maar mede vanwege de omvang van de cast zie je bij menig bijrolacteur de achtergrond in TV en/of theater vrij duidelijk. Niet echt storend hoor, maar je ziet wel vrijwel alle hoofden die je verwacht voorbijkomen, waarbij een enkele keer ook wel wat te hippe woorden gebezigd worden.
Reiné heeft in Hollywood eigenlijk enkel B-films gemaakt. Ik las ooit dat hij na z’n Gouden Kalf voor de regie van The Delivery en het best verschrikkelijke Adrenaline zijn geluk in Hollywood wilde beproeven, en dat Sony hem zo interessant vond dat hij een contract kreeg om vijf films te regisseren met een aantal B- en C-acteurs, om z’n kunsten eerst maar eens te laten zien. Dat resulteerde uiteindelijk in ruim tien films, maar als je het IMDb-gemiddelde van die films neemt, dan kom je nog niet op een 5 uit. Dus hoe graag ik hem dat Hollywood-succes ook gun, dat lijkt niet helemaal gelukt te zijn. Al zet ie in Michiel de Ruyter dus wel z’n redelijk snel opgedane ervaring (gemiddeld twee films per jaar) goed in, waar waarschijnlijk een zeer groot deel van de Nederlandse filmindustrie jaloers en/of trots op zal zijn. De film is overigens geschreven door Lars – niet die wielrenner – Boom en Reiné-compagnon Alex van Galen. Beiden hebben overigens vooral ervaring met TV-series als Onderweg naar Morgen, Zeg ‘ns Aaa, 12 Steden, 13 Ongelukken, Sam Sam, Het glazen huis en Rozengeur & Wodka Lime.
Final credits
Weet je: ik schaam me wel wat dat ik onze vaderlandse geschiedenis niet goed genoeg ken. Ik denk echter dat ik daar lang niet de enige in ben, maar dat weerhoudt mij dus mogelijk wel van het leveren van kritiek op de over-dramatisering van het leven van De Ruyter. Voor een film is het meer dan geoorloofd om ‘dramatische vrijheden’ te nemen, en daarin zie je zeker Amerikaanse invloeden. En je kunt daar politiek over discussiëren tot je een ons weegt, maar voor de film an sich werkt die dramatisering dus wel positief.
En iedereen die vindt dat ook die donkere kant van ons (koloniale) verleden verteld moet worden daag ik uit om zelf met een prachtig scenario te komen. Volgens mij zijn we als volk relativerend en zelfbewust genoeg dat zo’n film ook zeker gemaakt moet kunnen worden…
Een antwoord op “Michiel de Ruyter (2015)”