Snowden (2016)
Oliver Stone is scherper terug op het witte doek dan hij in jaren, mogelijk decennia, is geweest, want Snowden is in mijn ogen misschien wel de belangrijkste (politieke) en film in vele jaren, en daarnaast ook erg goed gemaakt. Na het zien van het Oscarwinnende Citizenfour vond ik al dat Edward Snowden die Nobelprijs voor de Vrede meer verdient dan Obama, maar doordat Stone hier een zeer rijk en genuanceerd beeld van Edward Snowden weet neer te zetten, verwacht ik dat hij ook mensen die niet zo open staan voor een progressive liberal agenda aan zal spreken. Iets wat volgens mij de hedendaagse polarisatietrend overstijgt…
Het verhaal
Gebaseerd op boeken van onder andere Snowdens Russische advocaat opent Stone direct sterk, door te tonen hoe de jonge mild-conservatieve Edward Snowden (een subtiel sublieme Joseph Gordon-Levitt) na 9/11 net als vele andere Amerikanen z’n land wilde dienen tegen terroristen. Tijdens een militaire training wordt snel duidelijk dat hij fysiek niet echt een topper is, maar dan ontdekt hij al snel dat de war on terror voor een groot deel online gevoerd zal worden. Aangezien hij een zeer gewiekste nerd en hacker is doorstaat hij alle testen en toetsen perfect, dus hij kan afwisselend aan de slag bij zowel de CIA als de National Security Agency (NSA).
Die opening is sterk, omdat Stone hiermee direct de mogelijke kritiek vanuit rechts pareert.
De hoofdlijn van de film volgt echter de spanning rondom het interview van Snowden door documentairemaakster Laura Poitras (Melissa Leo) en journalist Glenn Greenwald (Zachary Quinto) in een hotel in Hong Kong, waar hij de informatie onthult die hem uiteindelijk een vluchteling voor z’n eigen regering maakte. En daarin schuilt nog een kracht van Stone, die door die verhaallijn heen flashbacks toont hoe Snowdens carrière verliep en hij uiteindelijk tot een besluit kwam wat van hem die vluchteling maakte. Hoe hij de beste was in z’n klas en daarna ook in z’n werk, hoe hij in contact kwam met een gedesillusioneerde collega (Nicolas Cage) en met hem over nerd-dingen kon praten, hoe hij werd gestationeerd in Zwitserland, Japen en Hawaii, hoe hij z’n activistische vriendin (Shailene Woodley) ontmoette en daar interessante gesprekken mee voerde, tot z’n uiteindelijk totale bafflement als hij er bijna terloops achter komt dat de NSA met het CIA-programma XKeyscore dus ook in jouw bestanden op jouw computer kan zoeken (ja, denk daar maar eens over na!).
Knap gestructureerd
Stone weet op deze manier niet alleen veel meer spanning te creëren dan voelbaar was in Citizenfour (wat wel een geweldig belangrijke documentaire blijft hoor), maar ik denk dat ie zo ook iedereen, zowel ‘links’ als ‘rechts’, wel aanspreekt. Zeker in een tijd waarin de politieke establishment nogal op z’n donder krijgt natuurlijk ook een goed invoelbaar thema. En waar je van Stone mogelijk juist een activistische film zou verwachten, laat hij de conclusies toch wel voor een groot deel aan jou als kijker. Toch zou ik graag willen roepen dat iedereen deze film MOET zien, al was het maar om mijn cynisme, dat er eigenlijk al vrijwel niet meer over hem gepraat wordt (hoeveel PR-bureaus zouden zijn ingeschakeld om Snowdens onthullingen uit de media te halen/krijgen?), de kop in te drukken. Een cynisme dat tijdens het zien van de aftiteling wel wat getemperd werd door krantenkoppen te tonen waaruit bleek dat er sindsdien wel degelijk wetten zijn aangenomen om die ongebreidelde vrijheid van de inlichtingendiensten aan banden te leggen. En daar wilde ik ook nog “schofterigheid” aan toevoegen, maar wat Stone juist erg goed doet, is tonen hoe makkelijk ook deze inlichtingendiensten vrij ‘organisch’ de technische mogelijkheden volgden die voorhanden waren, gekoppeld aan een angstzaaierij vanuit de politiek. Als in: Stone stuurt minder dan ik mogelijk zou doen, terwijl we volgens mij toch aardig hetzelfde denken over politieke zaken in Amerika. Leuk ook hoe hij in dat licht Bernie Sanders nog even voorbij laat komen…
Cast & crew
Zoals ik al typte: Gordon-Levitt is ontzettend goed in de hoofdrol. En dat gaat veel verder dan het erg goed nadoen van Snowdens stem en mimiek; z’n hele non-verbale communicatie past goed bij Snowdens karakter. Zou z’n achtergrond als danser daarbij geholpen hebben? Hoe het ook zij, van mij mag ie wel een Oscarnominatie krijgen, maar dat geldt ook voor de film, de regie en de editing. Shailene – The Spectacular Now, Insurgent – Woodley’s rol is wat klein en lijkt enkel ondersteunend, maar als vertegenwoordiger van de kritische linkse kant brengt ze niet alleen meer ‘hart’ in hun relatie, maar voelen links-georiënteerde mensen zich waarschijnlijk ook beter vertegenwoordigd. Daarnaast was het zeer fijn om Nicolas Cage weer eens in een goede film te zien, speelt Rhys – Human Nature, Alice Through the Looking Glass – Ifans de CIA-baas van Snowden met een goede combinatie van patriottisme en lichte gluiperigheid, weet Melissa – The Fighter – Leo de in de achtergrond aanwezige documentairemaakster Poitras juist neer te zetten (jammer dat Poitras-indrukwekkende Oscaracceptatiespeech niet in de film zit), moest ik even wennen aan Zachary – Star Trek – Quinto als Greenwald (die ik ook enkel ken uit Citizenfour en een enkel interview hoor) en speelt Ben – The Riot Club, Warcraft – Schnetzer een NSA-analist met precies de juiste zelfingenomenheid en kwajongensachtigheid…
In de inleidende alinea typte ik bewust “op het witte doek”, omdat zijn alternatieve geschiedenis-serie The Untold History of the United States voor kritische volgers van dat grote land aan de andere kant van de Atlantische Oceaan al onmisbaar en erg scherp was, maar hier in Nederland volgens mij nul aandacht heeft gekregen. Maar Stone is dus terug met een bijna klassieke Stone-vertelling, met natuurlijk wat dramatische aangezette stukken, maar dat voegt de juiste emotie toe om de soms toch wat nerderige stof 100% toegankelijk te maken. Daarnaast kun je wel wat kritisch zijn op z’n politieke bedoelingen, maar weet wel dat hij vrijwel zeker minstens 5x beter geïnformeerd is dan jij en ik samen. En dat toegevoegde drama zorgt er dus voor dat ik deze film, over een waarheid die ik al even lang kende, één van de belangrijkste van het jaar vind. Vooral in de hotelkamer-scènes, waar Snowden aan Greenwald, Poitras en The Guardian-correspondent Ewan MacAskill (Tim Wilkinson) z’n informatie uit de doeken doet (zie foto hierboven), daar zitten aardig wat spanningverhogers in, die ik in de docu zelf niet voelde.
Final credits
Dat is overigens geen negatieve kritiek hoor, want dat soort dramatisering is zeker geoorloofd, vind ik. Stone en mede-scenarist Kieran – The Homesman – Fitzgerald baseerden het scenario overigens op The Snowden Files van Luke Harding en Time of the Octopus van Anatoly Kucherena, die Snowdens juridische zaken behandelt sinds hij in Rusland zit (ondergedoken). Ze hebben die twee boeken erg fijn samen weten te ballen in iets wat in mijn ogen dus door iedereen gezien moet worden.
En als je dan na het zien net zo gedreven bent als ik om Snowden de eer/lof te geven die hij in mijn ogen verdient, check dan deze Amnesty International-petitie maar eens.