The End of the Tour (2015)
Toen ik gisteravond, na het zien van deze (voor mij in elk geval) geweldige film, wat aantekeningen aan het maken was, toen wist ik al meteen: het gaat moeilijk worden om hier een korte recensie over te schrijven. Meestal zijn m’n aantekeningen opgebouwd uit losse flarden, maar nu schreef ik direct volzinnen over jaloezie, mannelijke onzekerheid, ‘wijsheid’, depressie, de verleiding van (of afkeer tegen) roem, eerlijke kwetsbaarheid en ongelooflijk veel herkenbare zaken waar ik me als broodschrijver graag mee identificeer. Maar ik ben bescheiden genoeg om bijna idolaat m’n meerdere(n) te erkennen in de karakters in deze film, en ik ga ook heel snel Infinite Jest lezen: het boek waarmee David Foster Wallace zich vier jaar voor het einde van de vorige eeuw in menig top-lijstje van Amerikaanse literatuur van de 20e eeuw nestelde. The End of the Tour doet verslag van het vijf-dagen-durende interview dat schrijver David Lipsky, toen nog in dienst bij Rolling Stone, had met Wallace. Ik heb zelden zo’n mooie film gezien over het schrijversvak en over het zelfbewustzijn dat nodig is om daar ‘succesvol’ in te zijn…
Het verhaal
Het is 1996, en David Lipsky (Jesse Eisenberg) heeft net z’n eerste boek uitgebracht. In de inleidende voordrachtscène in een boekhandel merk je al dat hij ook wel weet dat het niet het meest briljante boek is wat ooit geschreven is. Als hij niet veel later een onvoorstelbaar geweldige recensie leest van David Foster Wallace’s Infinite Jest weet hij dat hij z’n werk bij Rolling Stone móet gebruiken om Wallace (Jason Segel) te gaan interviewen voor dat blad. Z’n baas Jann (Ron Livingston) is niet direct enthousiast, mede ook omdat hij niet direct ziet wat de spectaculaire angle van zo’n verhaal zou kunnen zijn, maar gezien Wallace’s succes stuurt hij Lipsky naar een besneeuwd dorpje in Illinois, waar Wallace in alle bescheidenheid en ‘passend’ met z’n twee honden woont.
Na een wat ongemakkelijke nervositeit van beide kanten blijken de Davids elkaar wel te liggen. Lipsky moet eigenlijk professioneel blijven, omdat hij anders nooit de juiste afstand zal weten te bewaren om echt scherpe vragen te stellen, maar Wallace komt als zo’n vriendelijke gast over dat Lipsky na één gesprek al ingaat op het aanbod om bij Wallace in huis te blijven slapen, in plaats van in een motelletje in de buurt. De volgende dag vliegen ze naar Minneapolis, waar Wallace de laatste boekbespreking van z’n tour (vandaar de titel) bijwoont. Ondertussen praten de mannen over alles wat met schrijven te maken heeft, waarbij je continu voelt dat Lipsky balanceert tussen jaloezie en aanbidding, terwijl Wallace zich veel te bewust is van de kracht van een artikel in Rolling Stone, waardoor hij weer balanceert tussen volledige openheid (met bijbehorende angst om hautain over te komen), omgaan met z’n faam en z’n eenzaam makende depressiviteit.
Wijsheid
Ja, The End of the Tour is een 100% praatfilm, maar stel je – zoals de tagline bij onderstaande poster al vermeld – wel voor dat het ’t beste gesprek is dat je ooit hebt gehad. Daarnaast gaat de film over een schrijver die zo gevoelig, kwetsbaar én zelfbewust is dat dat resulteert in een wijsheid die voor ‘gewone’ mensen mogelijk wat hautain (of onbegrijpelijk, nutteloos) over kan komen, terwijl Wallace zelf niets liever wilde dan ‘gewoon’ zijn. Hij had juist een enorme angst dat mensen hem negatief zouden beoordelen omdat hij toevallig wat woorden op papier kon zetten op een manier die door velen als ‘briljant’ gezien werd. En als hij dan aan het eind van de promotietour dus letterlijk vertelt dat hij weet hoe belangrijk en noodzakelijk het is om weer het gewone leven op te pakken, omdat hij bang is dat hij ooit gaat ‘geloven’ in de redenen voor al die aandacht, toont hij weer een inzicht dat menig door roem kapotgemaakt artiest had willen inzien, verwacht ik. Mooi ook om de wisselwerking tussen schrijver en interviewer te zien, waarbij hun onzekerheid-compenserende-ego’s met elkaar in aanraking komen en trachten vrienden te worden of zo, iets wat van Lipsky’s hoofdredacteur bij Rolling Stone natuurlijk helemaal niet mocht. Maar ook dáár gaat de film over, over hoe Wallace precies inzag hoe de bladen werken, iets wat bijna 20 jaar later enkel versterkt is door de overload aan (social) media. Waarmee dit verhaal (en waarschijnlijk ook Wallace’s boek) nog altijd ontzettend ‘urgent’ is…
Cast & crew
Jason Segels casting als Wallace zal bij velen wat wenkbrauwen gefronst hebben, maar wat hij in Jeff, Who Lives at Home al toonde: écht goede komedie-acteurs onderscheiden zich doordat ze ook uit kunnen blinken in dramatische rollen (zie Kristen – Hateship, Loveship, Welcome to Me – Wiig, Bill – The Skeleton Twins – Hader, Will – Stranger Than Fiction – Ferrell en Jim – Man on the Moon, Eternal Sunshine of the Spotless Mind – Carrey, to name a few). En ik kan me voorstellen dat deze rol Segel z’n eerste Oscarnominatie op gaat leveren. Jesse Eisenberg heeft er al één op zak voor The Social Network, en na Night Moves was ik wederom onder de indruk van hem. De overige rollen vallen niet echt op, maar dat komt meer doordat Segel en Eisenberg 98% van de screentime voor zich opeisen.
Ik kwam er na het zien van deze film pas achter dat The End of the Tour geregisseerd is door James Ponsoldt, die al twee Sundance Grand Jury Price-nominaties op z’n naam heeft staan. Nu heb ik Smashed nog niet gezien, maar The Spectacular Now was in z’n genre inderdaad één van de beste coming-of-age-films in vele jaren. Scenarist Donald Margulies’ filmografie is compleet leeg de afgelopen dertien jaar, dus ondanks dat hij wel degelijk al eerder een Pulitzer Prijs won voor één van z’n toneelscenario’s, denk ik toch dat we vooral David Lipsky zelf moeten complimenteren voor het boek Although of Course You End Up Becoming Yourself, waarop deze film gebaseerd is. En dat is waarschijnlijk dus ook direct hét bewijs dat Lipsky een beter schrijver is/was dan zijn onzekerheid hem liet denken…
Final credits
Na een week buikgriep, waar ik achteraf best ‘blij’ mee ben omdat ik daardoor weer flink wat films kon kijken, verwachtte ik gisteravond eigenlijk niet dat ik deze film zo moeiteloos uit zou kunnen zitten. Ik heb daarna, ondanks m’n vermoeidheid, zelfs nog aardig wat nagepraat en eerdergenoemde aantekeningen gemaakt, want wat raakte deze film me diep, zeker ook in m’n eigen ambities, onzekerheden, et cetera. Natuurlijk pas ik, als iemand die z’n geld verdiend met tekstschrijven, perfect in het ideale ‘doelgroepplaatje’ voor deze film, maar ik verwacht dat iedereen met een interesse in ‘de mens’ en/of een creatief beroep wel wat kan leren van deze film. Want ja, je kwetsbaar op durven stellen en daarmee je onzekerheid omarmen is onontbeerlijk om tot een zelfkritisch bewustzijn te komen, wat nodig is om écht iets moois te schrijven. En dat Wallace iets vergelijkbaars zegt in de film toont het beste waarom ik deze film zeker in m’n top 3 verwacht dit jaar…