To the Wonder (2012)
Terrence Malick levert met To the Wonder na The Tree of Life wederom een geweldig poëtisch kunstwerk af, waarbij ik het initieel wel wat jammer vond dat de films toch wel wat op elkaar lijken (letterlijk ook, daarover verderop meer), maar waarbij ik ook merk dat hoe meer ik er over nadenk, lees en contempleer, hoe intrigerender en mooier hij wordt. Over de (on)mogelijkheden van liefde, relaties, religie, spiritualiteit en onze disharmonie met de natuur om ons heen…
Het verhaal
Net zoals bij The Tree of Life moet je absoluut geen conventionele plotfilm verwachten. Malick lijkt steeds meer een eigen cinemastijl te hebben ontwikkeld, alhoewel ik weet dat er cinefielen zullen zijn die me hier wel in terecht kunnen wijzen. Maar het is een stijl die mij enorm raakt en intrigeert, al zat er naast me ook iemand die wat moe werd van het feit dat Malick z’n actrices continu met schuin naar beneden gestrekte armen door hoog gras laat trippelen. Ik vond dat helemaal niet vervelend, zeker omdat ik dus wél echt meegezogen werd in de mysterieuze wereld die Malick wederom creëert.
To the Wonder vertelt over Neil (Ben Affleck) en z’n relatie met twee vrouwen: Marina (Olga Kurylenko) en Jane (Rachel McAdams). Maar ook over een priester (Javier Bardem) die z’n liefde voor God in twijfel trekt, terwijl hij z’n parochianen toch wel degelijk zo goed mogelijk wil dienen, ook juist van advies inzake ‘de liefde’. Over waar we naar liefde moeten zoeken, buiten onszelf (in een relatie met iemand anders, zoals Marina vrij eng af- en aanhankelijk lijkt te doen), of juist in onszelf? En daar raakte de film ineens aan spiritueel filosofische stukken die ik ken uit een film waar ik zelf aan meegewerkt heb, maar ook aan een boek als De Heidense Christus, waarin getoond wordt dat het verhaal van het tot leven wekken van Lazarus door Jezus eigenlijk een verbastering is van een veel ouder Egyptisch verhaal over zonnegod Horus, die z’n vader en god Osiris (of Asar, en zet daar maar eens het Hebreeuwse “El” voor en dan het Romeinse “um” of “us” erachter) in zichzelf op moest wekken, om het goddelijke in zichzelf te vinden. En laat de zon nou ook een zeer prominente rol spelen in de prachtige beelden van To the Wonder…
Prachtig kunstwerk
Kijk, daar ga ik mogelijk veel te ver en diep op mijn persoonlijke interpretatie in. Maar juist daarom is To the Wonder (en mogelijk al het werk van Malick, die summa cum laude in de filosofie afstudeerde aan Harvard) wederom zo’n prachtig kunstwerk: Malick geeft je zoveel aanknopingspunten en eigen interpretatiemogelijkheden, dat kijken naar zijn films misschien wel te vergelijken valt met verdwalen in een prachtig schilderij, of het luisteren naar een klassiek muziekstuk. Wat natuurlijk ook direct de reden is dat het overgrote deel van het bioscooppubliek weinig met z’n films kan. Ook hierin is To the Wonder vergelijkbaar met The Tree of Life, beide overigens een stuk minder toegankelijk dan films als The Thin Red Line of The New World, die mogelijk net zo ‘diep’ gaan, maar ook een wat ‘makkelijkere’ laag hebben en daardoor ook meer mensen aan zullen spreken.
Mogelijke interpretaties
Het zal niet als verrassing komen dat een film als To the Wonder nog lang in m’n hoofd zal blijven hangen en mogelijk zal ‘groeien’, hoe vaker ik ‘m zal kijken (ik heb ‘m overigens al twee keer gezien). Want zit in Neils werk als bodemonderzoeker niet een link naar hoe wij als mensen al lang niet meer in harmonie met de natuur leven? En is er een link te leggen tussen het feit dat we mogelijk op een verkeerde plek naar liefde zoeken, juist doordat we niet meer in harmonie zijn met alles om ons heen? Want waar The Tree of Life meer over opvoeding, evolutie en ‘het leven’ ging, daar gaat To the Wonder meer over de vele mogelijke vormen van ‘liefde’ en de (on)mogelijkheid van relaties. En is die Italiaans-sprekende vrouw een soort van duistere engel die Marina moet ‘redden’ (of juist niet)?
Het feit dat Malick bijvoorbeeld geen stelling lijkt te nemen inzake Neils werk (is het kritiek op onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en/of schaliegas?) toont volgens mij zijn algehele wens om veel open te laten voor jouw eigen interpretatie. Misschien is hij daarmee ook wel de regisseur met het meeste respect voor z’n publiek, want hij geeft jouw hersenen, geest en/of instinct de kans om echt zelf aan de slag te gaan met deze film, en juist omdat dat de schrik van elke Hollywood-producent is – die allereerst zekerheid wil dat zijn/haar investering terugverdiend wordt en pas veel later aan jou als kijker denkt – waardeer ik het des te meer.
En inderdaad: lang niet iedereen heeft zin om zelf echt iets te moeten ‘doen’ tijdens het kijken naar een film. Ik moet toegeven dat ik zelf ook genoeg onzekerheid voel over wat hij nou precies met z’n film wil, maar dat vind ik juist fijn. Want laat ik nu een mogelijk wat raar motto van mij aanhalen: zekerheid is voor watjes…
Kritiek?
Dat de film visueel af en toe erg op The Tree of Life lijkt kan misschien als een zwaktebod gezien worden, maar zeker omdat ik zo van Malicks vorige film houd maakte mij dat niks uit. Maar de film bevat dus vergelijkbare meanderende beelden en is ook deels gezet in dezelfde omgeving (naast prachtige beelden van Parijs en Mont Saint-Michel), waardoor ik heel even dacht dat Malick enkele beelden die hij voor The Tree of Life niet meer kon gebruiken, hier wel gebruikt heeft. En op de aftiteling bleek dat m’n vermoeden waar was, want er wordt een “images of The Tree of Life courtesy of…” getoond. Maar aangezien die beelden van het Amerikaanse platteland zó prachtig zijn, kan ik me wel voorstellen dat hij die niet ongebruikt wilde laten. Credits dus wederom voor cinematograaf Emmanuel Lubezki.
Final credits
Malick toont met deze poëtische vertelling wederom dat cinema zoveel meer kan zijn dan wat je in de commerciële bioscopen aantreft. Prachtig ook om te zien hoe Malick volgens mij wederom diverse keren nét voor de opnames besloot om dialogen te knippen, want er zitten meerdere momenten in waarin ik zelf invulde wat er waarschijnlijk was gezegd, maar ik hoorde het niet gezegd worden. Het adagium “show don’t tell“, maar dan wel in optima forma…
Dat er af en toe wat verschillende tijden door elkaar heen lijken te lopen, waardoor je niet echt weet waar je nu bent, dat voelt soms wel lastig aan, maar het draagt ook bij aan de mysterieuze sfeer. Net zoals bijvoorbeeld de verschillende talen die gesproken worden (Frans, Engels, Spaans en Italiaans), maar dat is mogelijk ook een manier om het universele karakter van de thematiek aan te duiden.
Okay, ik was na het zien van The Tree of Life wel wat meer onder de indruk, maar To the Wonder is een waardige ‘opvolger’. En zou Knight of Cups, alwéér een nieuwe van Malick met o.a. Christian Bale, Cate Blanchett en Natalie Portman (die als het goed is aankomend jaar verschijnt) een derde deel in een trilogie zijn, of zou Malick ons nu ineens blijven verwennen met een frequentie die ongekend is in zijn carrière..?